Gut Hastalığı Nedir?
Gut, bir tür artrit hastalığıdır. Çok yaygın görülür ve karmaşık bir hastalıktır. Eklemlerde ani ve şiddetli ağrı atakları, şişlik, kızarıklık ve hassasiyet, sıklıkla ayak başparmağının tabanındaki şişlik sık görülen belirtileridir.
Aniden bir gut krizi meydana gelebilir ve genellikle gecenin ortasında ayak başparmağı yanıyormuş gibi hissettirir ve uyandırır. Etkilenen eklem sıcak, şiş ve aşırı hassastır. Bir kumaşın dokunması bile acı verebilir. Gut belirtileri aralıklarla gelebilir. Ancak belirtileri yönetmenin ve alevlenmeleri önlemenin yolları vardır.
Bir artrit türü olan gut, eklemlerde ürik asit kristallerinin birikmesiyle oluşur. Ürik asit, yediğimiz birçok yiyeceğin parçası olan pürinlerin parçalanma ürünüdür. Ürik asidin işlenmesindeki bir anormallik ve bu bileşiklerin eklemlerde kristalleşmesi ağrılı ataklara neden olur. Ayrıca böbrek taşlarına ve ürik asit kristallerinin böbrek filtreleme tübüllerini tıkanmasına yol açar. Devam ettiğinde böbrek yetmezliğine kadar gidebilir. Gut, tarih boyunca en sık karşılaşılan hastalıklardan biridir.
Bu hastalık beslenme alışkanlıklarıyla yakından ilişkilidir. Pürin kaynakları olan biftek, sakatat, alkollü içkiler, bira ve meyve şekeriyle tatlandırılmış meşrubatlar ürik asit üretimini artırır. Bunlar aşırı miktarda ve uzun süre tüketildiğinde gut riski artacaktır.
Uzun süre, fazla miktarda alkol kullanmak ve obezite gut hastalığına yakalanma ihtimalini artırır. Fazla kilo probleminiz varsa bunu kontrol altına almak riski düşürmede etkilidir. Bunların dışında bazı böbrek sorunları da gutun ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
Gut Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
Gut, ekleminizde ürik asit kristalleri biriktiğinde ortaya çıkar. Kanınızda yüksek düzeyde ürik asit bulunduğunda ürat kristalleri oluşabilir. Vücudunuz, vücudunuzda doğal olarak bulunan maddeler olan pürinleri parçaladığında ürik asit üretir. Bunlara ek olarak bazı yiyecek ve içecekler pürin içerir ve ürik asit kaynağıdır. Vücudunuzda yüksek düzeyde ürik asit varsa gut gelişme olasılığınız daha yüksektir.
Vücudunuzdaki ürik asit seviyesini artıran etkenler şunlardır:
- Beslenme: Et ve deniz ürünlerini çok sık tüketmek ve meyve şekeri (fruktoz) ile tatlandırılmış içecekler içmek ürik asit düzeylerini artırır. Bu da gut riskini artırır. Başta bira olmak üzere alkol tüketimi de gut riskini artırır.
- Obezite: Fazla kiloluysanız, vücudunuz daha fazla ürik asit üretir ve böbrekleriniz ürik asidi yok etmekte daha zorlanır. Bu nedenle gut riski artar.
- Tıbbi durumlar: Bazı hastalıklar ve durumlar gut riskinizi artırır. Bunlar, tedavi edilmemiş yüksek tansiyon ve diyabet, metabolik sendrom ve kalp ve böbrek hastalıkları gibi kronik hastalıklardır.
- Bazı ilaçlar: Yaygın olarak hipertansiyonu tedavi etmek için kullanılan tiazid diüretikler ve düşük doz aspirin kullanımı da ürik asit seviyelerini artırabilir. Organ nakli geçirmiş kişiler için reçete edilen reddetme önleyici ilaçların kullanımı da benzer şekilde risk taşır.
- Ailede gut öyküsü: Ailenizin diğer üyelerinde gut varsa, hastalığı geliştirme olasılığınız %20 daha yüksektir.
- Yaş ve cinsiyet: Gut, erkeklerde daha sık görülür, çünkü kadınlar daha düşük ürik asit seviyelerine sahip olma eğilimindedir. Menopozdan sonra kadınların ürik asit seviyeleri erkeklerinkine yaklaşır. Erkeklerde daha erken yaşlarda (30-50) gut gelişme olasılığı daha yüksektir.
- Ameliyat veya travma: Yakın zamanlarda ameliyat veya travma yaşamak, gut atağı geliştirme riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir.
- Tiroid: Tiroid hormonunun yeterince etkin olmaması gut hastalığına yol açabilir.
Gut Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Gut hastalığının belirtileri neredeyse her zaman aniden ortaya çıkar. Ayrıca çoğu hastada gece uyurken aniden hissedilmeye başlar ve uyandırır. Gut hastalığının yaygın belirtileri şunlardır:
- Şiddetli Eklem Ağrısı: Gut genellikle ayak başparmağının büyük eklemini etkiler. Ancak herhangi bir eklemde de ortaya çıkabilir. Sıklıkla etkilenen diğer eklemler arasında ayak bilekleri, dizler, dirsekler, bilekler ve el – ayak parmakları bulunur. Ağrı, başladıktan sonraki ilk 4-12 saat içinde en şiddetli halini yaşatır.
- Devam Eden Rahatsızlık: En şiddetli ağrı azaldıktan sonra, bazı eklem rahatsızlıkları birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir. Sonraki ağrı atakları muhtemelen daha uzun sürecek ve daha fazla eklemi etkileyecektir.
- Şişlik, hassaslık ve kızarıklık: Etkilenen eklem veya eklemler şiş, hassas, sıcak ve kırmızı hale gelir. Şişen ekleme hafifçe dokunmak bile büyük acı verebilir.
- Hareket sınırlanması: Gut ilerledikçe eklemlerinizi normal şekilde hareket ettiremeyebilirsiniz.
Bir eklemde ani, şiddetli ağrı hissederseniz bir doktora görünmeniz önerilir. Tedavi edilmeyen gut, ağrının kötüleşmesine ve eklemlerde kalıcı hasara neden olabilir. Eklemlerdeki hasarlar onların hareketlerini kısıtlayabilir ve başka problemlere yol açabilir. Ayrıca böbrek taşı, böbrek yetmezliği gibi sonuçları da olabilir. Doktorun vereceği ilaçlar böbrek taşlarını önlemede etkilidir. Ateşiniz varsa ve eklem sıcak ve iltihaplıysa bu da enfeksiyon belirtisi olabilir. Böyle bir durumda zaman kaybetmeden bir hastaneye gitmek gerekir.
Gut Hastalığının Evreleri Nelerdir?
Gut yavaşça gelişmesine rağmen belirtileri birden bire ortaya çıkar. Tedavi edilmediğinde ise ilerlemeye ve daha fazla hasar vermeye devam eder. Zamanla daha fazla eklemi etkiler ve etkilediği eklemlere kalıcı hasarlar verir. Bunun yanında böbrekleri de kötü etkiler. Bu nedenle önlemek için beslenme ve yaşam tarzında değişiklikler yapmak, belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden tedaviye başlamak gerekir.
Gut hastalığının evreleri şöyledir:
- 1. Evre: Belirti vermeyen hiperürisemi olarak da adlandırılan, gutun bu başlangıç aşamasında ürik asit kanda birikir. Çoğunlukla ayakta olmak üzere eklemlerin çevresinde kristaller oluşturmaya başlar. Bu durum bazı insanlarda gut gelişmesine yol açar.
- 2. Evre: Akut gut ikinci evredir. Akut gut gece vakti aniden ortaya çıkan şiddetli belirtilerdir. Bu durumda ürik asit kristalleri eklem sıvısına salınır ve iltihaplı bir reaksiyona neden olur. Bölgeye beyaz kan hücreleri akın eder ve ağrı, kızarıklık, hassaslık, şişme gibi belirtiler oluşur. En şiddetli ağrılar 4-12 saat boyunca yaşanır. Bu atak sırasında doktora giderseniz eklemdeki sıvıyı alabilir ve hastalığı teşhis ederek tedaviye başlayabilir.
- 3. Evre: İlk gut atağından sonra hastaların %75’i bir yıl içinde ikinci bir enfeksiyon geçirir. Bu büyük bir orandır ve neredeyse tüm hastaların 1 yıl içinde olmasa da tekrar ağrılı bir atak yaşayacaklarını ifade eder. Ataksız zamanlar iyileşme olduğu anlamına gelmez. Tedavi edilmediği sürece hastalık ilerler. Bir sonraki atakta daha fazla eklemi etkiler ve kalıcı sorunlara neden olabilir.
- 4. Evre: Son evre kronik gut hastalığıdır. Bu evrede ürik asit kristalleri etkilenen eklemlerde tophi adı verilen nodüller oluşturur. Bu nodüller vücudun herhangi bir yerinde olabilir. 4. evrede hastalar hemen hemen her gün belirtileri yaşar. Eklem ağrıları süreklilik kazanır. Bunun olması için gut hastalığının yıllarca tedavi edilmeden kalması gerekir. Son aşamada ilerleyen eklem hasarı yaşanır. Etkilenen eklemleri kullanmak zorlaşır.
Gut Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Gut tedavisi genellikle ilaçları içerir. Gut ilaçları, akut atakları tedavi etmek ve gelecekteki ağrılı atakları önlemek için kullanılabilir. İlaçlar ayrıca ürat kristal birikintilerinden nodül (tophi) gelişimi gibi gut kaynaklı komplikasyon riskinizi de azaltabilir. Bunlara ek olarak gut nedeni hipotiroidi gibi bir tıbbi durumda buna yönelik bir tedavi de gerekli olacaktır.
- Gut Ataklarını Tedavi Eden İlaçlar: Akut atakları tedavi etmek ve gelecekteki atakları önlemek için bazı ilaçlar kullanılır. Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar değişik dozlarda kullanılabilir. Gut ağrısını azaltabilen ağrı kesici ilaçlar verilebilir.
- Gut Ataklarını Önleyen İlaçlar: Akut atak geçtikten sonra tekrar yaşanmasını önlemek için bazı ilaçlar kullanılır.
- Komplikasyonları Önleyen İlaçlar: Bunlar her hasta için gerekli olmaz. Gutun kontrol altında tutulmasının zor olacağı düşünülüyorsa reçete edilir. Bunlar ürik asit seviyenizi düşürmeyi amaçlar.
- Ürik Asidi Vücuttan Atmaya Yardımcı İlaçlar: Böbrekleriniz ürik asidi yeterince uzaklaştıramadığı için gut yaşıyorsanız bu ilaçlar kullanılır. İlaçlar böbreklerin ürik asidi uzaklaştırmasını kolaylaştırır.
Bunun dışında guta neden olan bir hastalığınız varsa onun da ayrıca tedavi edilmesi gerekir. Ayrıca alkol, meyve şekeri tatlandırıcıları, kırmızı et, sakatat ve deniz ürünlerini azaltmanız gerekir. Bunun yerine daha fazla su içmek, kilo sorunu varsa kilo vermek, düzenli egzersiz yapmak önerilir. İlaç tedavisinin yanında size uygun sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek uzun süre sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır.
Gut Hastalığına Hangi Yiyecekler İyi Gelir?
Bazı yiyecek ve içecekler gut hastalığı kontrolünde diğerlerinden daha iyidir. Gut hastalığınız varsa kaçınmanız gereken yiyecek ve içecekler vardır. Alkol gut ataklarının tetikleyicisidir. İçtiğinizde, böbrekler ürik asit yerine alkolü filtrelemek için çalışır ve vücutta ürik asit birikmesine neden olur. Bira, pürin içerdiğinden özellikle gut için kötüdür. Şekerli içecekler (soda gibi), şekerli yiyecekler ve yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren yiyecekler, gut ile ilişkileri nedeniyle sınırlandırılmalıdır.
C vitamini yüksek kiraz ve meyve ve sebzeler gibi bazı gıdaların kandaki ürik asit seviyesini düşürdüğü ve bu durumun gutu olumlu yönde etkilediği gösterilmiştir. C vitamini açısından zengin gıdalardan bazı örnekler:
- Portakal
- Çilekler
- Dolmalık biber
- Ananas
Kiraz ve C vitamini açısından zengin gıdaların gutun önlenmesine yardımcı olup olmayacağına dair birleşik bir kanıt yoktur. Bu yiyecekleri yemek, gut hastalığını ilaçlarla aynı şekilde tedavi etmez. Bazı durumlarda, hastalığın iyileşmesine yardımcı olabilirler.
Gut Hastalığına Hangi İçecekler İyi Gelir?
Gut diyeti esas olarak etler, alkollü içecekler ve deniz ürünleri gibi pürin bakımından zengin gıdaların alımını azaltmaya dayanır; Eklemlerdeki ağrıyı azaltmak ve iltihabı hafifletmek için iltihap önleyici özelliklere sahip, idrar yoluyla fazla ürik asidi ortadan kaldırmak için idrar söktürücü gıdaları içermelidir. Taze meyveler ve tercihen elma, portakal, çilek, kavun ve ananas gibi kabuklu veya suyu sıkılmış içecek olarak tüketilebilir. Bunun yanı sıra vücutta fazla olan ürik asidin idrar yoluyla atılması ve böbreklerde taş oluşturma riski için günde 2 ila 3 litre arasında sıvı, tercihen su alınması da önemlidir. Kahve ve bitki çayları da gut hastalığı süresince tüketilebilecek olan yatıştırıcı içecekler arasındadır.
Gut Hastalığı Diyeti
Gut hastalığını yaşıyorsanız asıl tedavi edici olan şey ilaçlarınızdır. Gut hastalığının bir sebebi de yüksek pürin içeren yiyecekleri bol tüketmek olsa da, başka nedenleri de vardır. Fakat fazla kilolar şikâyetlerinizi ve hastalık riskinizi artırır. Ayrıca daha fazla pürin içeren besin tüketmek hastalığı atlatmak için mantıklı olmaz. Özel bir beslenme planı gut ataklarını tamamen engelleyemez, ancak iyi bir gut diyeti sizin risk faktörlerini azaltmanızı, pürini azaltmanızı ve sağlıklı kiloya ulaşmanızı sağlar. Temelde pürini artıran yiyecek ve içecekleri sınırlamak esastır.
Aşağıda gut için 2 günlük bir beslenme planı bulabilirsiniz.
1. Gün
- Kahvaltı: 2 dilim ekmek, peynir, salatalık, domates ve yumurta
- Öğlen Yemeği: Cacık, bir porsiyon makarna
- Akşam Yemeği: Kuru fasulye yemeği ve bulgur/pirinç pilavı
2.Gün
- Kahvaltı: (Etsiz) Peynirli tost ve yeşillikler
- Öğlen yemeği: Yayla çorbası ve çoban salatası
- Akşam Yemeği: Fırında tavuk eti ve patates salatası
Gut hastasıysanız ve ne yiyeceğinizden emin değilseniz, başlamanıza yardımcı olacak düşük pürin içeren bu beslenme planından ilham alabilirsiniz.
Uzak Durmanız Gereken Yiyecekler
- Bira, tahıl likörleri, viski, votka ve diğer alkollü içecekler
- Kırmızı et, kuzu eti, balık, karides, ıstakoz, midye, sakatatlar (karaciğer, böbrek ve diğer sakatatlar)
- Fruktoz ile tatlandırılmış hazır meyve suları, früktozla tatlandırılmış soda ve maden suları, mısır gevreği, dondurma, şekerleme, fast-food ürünleri
Sık Sorulan Sorular
Gut Hastalığı Kimlerde Görülür?
Gut, dokularda, en sık olarak eklemlerde bir ürik asit tuzu (sodyum ürat) kristallerinin oluşmasıyla üretilen bir hastalıktır. Kanda uzun süre yüksek ürik asit seviyesinin varlığından kaynaklanır, aynı şekilde tuzlu sularda yaygın tuz birikintileri oluşur. İleri yaşlarda görülen Gut hastalığı atakları eklemleri etkiler, ancak eklemleri çevreleyen tendonları da etkileyebilir. Hastaların ve sağlık profesyonellerinin doğru teşhisin ve gutun erken ve yeterli tedavisinin kolaylığını göz önünde bulundurmaları önemlidir.
Gut Hastalığı Evde Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, ürat kristallerinin kalıcı olarak çözünmesi için kandaki ürik asit düzeylerini düşürmekten oluşur. Bu, uzun süre optimal düzeyde ürik asit gerektirir. Ağrıyı önlemek ve tedavi etmek hastalar için iyidir, ancak gut hastalığına neden olan rahatsızlığı gidermez. Gut hastalığı, “tedavi edilebilir” bir hastalık olarak kabul edilir. Kanda yeterli ürik düzeyine ulaşmak, kristalleri yavaş yavaş çözer, semptomları ortadan kaldırır ve uzun vadede eklemlerde onarılamaz hasarları önler.
Gut Hastalığı Tamamen İyileşir Mi?
Geceleri ortaya çıkan ve bizi uyandırabilen yoğun eklem ağrısı şeklinde kendini gösterir. Genellikle ilk kez ayak başparmağında fark edilir ve daha sonraki ataklarda diğer eklemleri de etkiler. Gut hastalığı için doğru teşhis konan ve yeterince kontrollü bir tedaviyi takip eden hastaların gut atakları geçirme olasılığı daha düşük olmakla kalmaz, aynı zamanda iyileşmeye daha yakındır.
