Çölyak hastalığı ile baş etmeye çalışanlar için hazırladığım çölyak diyeti hakkında merak ettiğiniz soruların yanıtları bu sayfada!
Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, vücudun bağışıklık sisteminin buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten adı verilen bir maddeye anormal tepki vermesi sonucu ortaya çıkan hastalık türüdür. İlk belirtiler genellikle bir yaşından itibaren gluten içeren yiyecekler yerken ortaya çıkar. Başlangıçta kusma, ishal, bulantı, halsizlik gibi belirtiler görülmektedir. İlerleyen dönemlerde kansızlık ve deri döküntüleri gibi çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Kronik bir durum olmasına rağmen tedavi edilebilir ve tedavisi gluten içeren gıdaları diyetten çıkarmaktır.
Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Bazı kişilerde hastalık yıllarca semptomsuz veya çok hafif seyredebilir ve kişi uzun süre çölyak hastalığı olduğunun farkına varamayabilir. Hastalık tipik semptomlarla başlayabilir veya çok hafif semptomlarla ilerleyebilir.Çölyak hastalığına yakalanan çocuklarda iştahsızlık, karında şişlik, karın ağrısı, ishal, huzursuzluk, enfeksiyon artışı ve büyüme geriliği, kusma, kilo alamama ve boyda yavaş büyüme gibi tipik semptomlar olabilir. Hastalığın semptomları yaşlılıkta daha geniş bir yelpazeye yayılmaktadır.
Çölyak Belirtileri şunlardır;- Karın Bölgesinde şişkinlik
- Yaşıtlarına göre kilo azlığı
- Kas zayıflığı
- Kansızlık
- Dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacında normalin dışında artış
- İshal
- Kusma
- Bezginlik
- Nedeni ortaya çıkmayan karaciğer hastalıkları
- Büyüme geriliği
- Ağız içinde meydana gelen aftlar
- İştahsızlık, çeşitli gaz şikayetleri
- Eklem ve kemiklerde çeşitli ağrılar
- Sinirlilik
- Ciltte oluşan döküntüler
Çölyak Diyeti Nasıl Yapılır?
Özetle Çölyak Diyeti; buğday, çavdar, arpa, ve yulaftan vazgeçmek demektir. Bu grup tahılları içeren tüm makarna ve diğer işlenmiş gıdalardan da kaçınılmalıdır. Çölyak diyeti listesi planlanırken aşağıdaki gıdalar kullanılmaz ve bu gıdalardan uzak durulması önerilir.
- Buğday, çavdar, yulaf, bulgur, arpa, kuskus, irmik, kraker, makarna, erişte, simit, kamut (horasan buğdayı), kırmızı veya yeşil buğday Yulaf ezmesi ve yoğurt çeşitleri
- Pasta, turta ve kek gibi makarnalar Yasaklanmış tahıllardan yapılan hamur işleri
- Galeta ununa serilmiş et veya balık çeşitleri
- Unlanmış sebze ve et yemekleri
- Gluten içeren yemek ve salatalar için hazırlanmış soslar
- Çikolatalı mısır gevreği ile
- Bira, arpa ve malt içeren tüm içecekler
Çölyak Hastaları İçin Yasaklı Besinler Listesi
Çölyak Hastaları İçin Yasaklı Besinler şu şekilde listelenebilir;- Glutensiz diyette buğday, arpa ve çavdar gibi tahıl içeren besinler tüketilmez. Bu tahıllarla özel olarak yapılmış; makarna, un, bulgur, ekmek, irmik, erişte, kuskus, kek, turta, kurabiye, kek, donut, bisküvi, waffle, kraker, dondurma külahları, fırınlanmış tatlılar, gluten içeren salça, ketçap, , et ürünleri, yulaflı soslar gibi tarhana, patates kızartması, una veya galata ununa batırılmış tavuk ve balık, malt içecekleri, gluten içeren hazır çorbalar, köfte tüketilmemelidir.
- Ayrıca dondurma, çikolata, ketçap, puding, sakız, mayonez ve sirke gibi bazı gıdalar da gluten içerir.
- Çölyak hastalığı riski taşıyan besinler modifiye nişasta, dekstrin, tatlandırıcılar, hidrolize bitkisel protein, hidrolize bitkisel protein, soslar, baharatlı yiyecekler, gluten içermeyen ibaresi olmayan paketlenmiş yiyeceklerdir.
- Ayrıca ilaç ve kozmetik, deterjan, hamuru gibi ürünlerde gluten bulunur.
- Çölyak hastaları etiket okumayı alışkanlık haline getirmeli ve diyetlerine ömür boyu sadık kalmalıdır.
Çölyak Diyetinde İzin Verilen Gıdaların Listesi
Çölyak hastalığı kronik bir durum olmasına rağmen tedavi edilebilir ve tedavisi gluten içeren gıdaları diyetten çıkarmaktır. Çölyak hastalığı ve gluten duyarlılığı olan kişiler glutensiz bir diyet izlemelidir. Glutensiz diyet; arpa, buğday, yulaf ve çavdar içeren tüm gıdalardan (tahıllar, makarna ve birçok işlenmiş gıda) kaçınmak anlamına gelir.
Çölyak diyetinde izin verilen besinler şu şekilde listelenebilir; Unutulmaması gereken nokta gluten içermeyen besinler tüketilmeli.- Mısır
- Patates
- Pirinç
- Soya unu
- Et
- Meyveler
- Sebzeler
Örnek Çölyak Diyeti Listesi
Çölyak diyet listesi internette pek çok örneği vardır lakin önemli olan gerçekten hastalığa özen gösterilmiş bir diyet olmasıdır.Aşağıdaki örnek olan çölyak diyet listesi ortalama 1400 kaloridir ve çölyak hastalarının yiyebileceği yiyecekleri içerir. Gün içinde tüketilmesi gereken kalori miktarı ve porsiyonların büyüklüğü kişilerin cinsiyetine, boyuna, kilosuna, yaşına ve sağlık durumuna göre farklılık göstermektedir.
Diyetisyen Tuğba Yaprak
- Şekersiz çay
- 1 dilim beyaz peynir veya 1 dilim çedar peyniri (30 gr)
- 1 haşlanmış yumurta
- 4-5 zeytin veya 2 fındık
- Domates salatalık
- 1-2 dilim glutensiz ekmek
- bitkisel şekersiz çay
- 1 porsiyon meyve
- 90-100 g ızgara et/ balık / tavuk
- mevsim salatası
- 1 bardak ayran
- 1 parça glutensiz ekmek
- 1 bardak süt
- Kurabiye veya 1 porsiyon Meyve
- 1 yemek kaşığı unsuz çorba (Yayla/Tarhana hariç) veya 3 yemek kaşığı pirinç pilavı
- 1 porsiyon sebze unu veya baklagiller
- 1 kase yoğurt
- Salata
- 1 porsiyon meyve + 2 kuruyemiş
- Çay/kahve şekersiz
Çölyak Diyeti Uygularken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Çölyak diyetinde dikkat edilecekler şu şekilde sıralanabilir;- Doğal gıdalara ağırlık verilmeli (et, balık, yumurta, sebze, baklagiller, pirinç, mısır, patates)
- Okul içi ve okul dışı öğünler özenle seçilmelidir.
- Mısır unu ve pirinç unu ile karıştırılmış buğday ununa dikkat edin.
- Etiketsiz yiyecekleri yerken çok dikkatli olun.
- İlaçlar, kozmetikler, şampuanlar, kremler vb. Gluten içeriği açısından dikkatli kullanılmalıdır.
- Pişirme ve hazırlama sırasında güvenli gıdaların gluten içeren gıdalarla bulaşmamasına özen gösterilmelidir.
- İlaç, kozmetik, şampuan ve krem gibi ürünler gluten içeriğinden dolayı dikkatli kullanılmalıdır. Çok iyi bir etiket okuyucusu olmalısınız ve gıda etiketleri okunmalıdır.
- Glutensiz gıdaların özellikle evde ayrı tutulması önemlidir.
- Mısır, pirinç, patates, nohut, mercimek, kestane, soya fasulyesi, fasulye, fındık gibi gıdalar ile bu gıdalardan elde edilen un ve nişastalara öncelik verilmesi gerekmektedir.
- Ceviz, fındık, incir ve kuru üzüm gibi kuruyemişlerin besin zincirinde yer alması önemlidir.
- Buğday ekmeği yerine mısır ekmeği yiyebilirsiniz.
- Meyve, sebze, yumurta ve et ürünleri yemekte sakınca yoktur.
Sık Sorulan Sorular
