Kabızlık Nedir?
Kabızlık tıbbi olarak haftada üç kez dışkılamadan daha az olarak tanımlanır. Ciddi kabızlık ise haftada bir dışkılamadan daha az olarak tanımlanır. Kabızlık belirtilerinden bazıları, alt karın rahatsızlığı, bağırsak hareketinden sonra eksik tahliye hissi, bağırsak hareketine sahip olmak için zorlanma, sert veya küçük dışkı, rektal kanama veya bağırsak hareketlerine sahip olan takıntıdan kaynaklanan anal fissürlerdir.
Tek başına kabızlık belirtileri her zaman tehlikeli bir durum olmasa da, ciddi veya yeni başlayan kabızlık, rektal kanama, şiddetli karın ağrısı veya diğer akut semptomlar için bir doktora gitmelidir. Ayrıca, kronik kabızlık gibi hastalıklar bir doktor tarafından tanı ve tedaviye ihtiyaç duyabilir.
Kabızlık, bağırsak hareketlerinizin zor olduğu veya normalden daha az gerçekleştiği anlamına gelir. Çoğu insan bir noktada kabızlık belirtileri yaşar ve bazı insanlar yaşamları boyunca bu durumla sık sık karşılaşabilir. Kabızlık özellikle çocuklar ve yaşlılar için rahatsız edici olabilir. Kabızlığın tedavisi genelde basittir. İlaç veya sindirim probleminden kaynaklanmayan vakaların çoğunda, beslenme alışkanlıklarında değişiklikler yapılması ve bazı düzenli egzersizlerin eklenmesi kabızlığı hafifletmeye yardımcı olabilir.
Bağırsak hareketleri arasındaki normal süre, kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar günde üç kez tuvalete giderken, diğer insanlar haftada sadece birkaç kez tuvalete gitmeye ihtiyaç duyarlar.
Kabızlık Neden Oluşur?
Birçok nedenden dolayı kabız olabilirsiniz ve kabızlığın aynı anda birden fazla nedeni olabilir. Kabızlığın nedenleri arasında:
- Dışkının bağırsağınızda yavaş hareket etmesi
- Pelvik taban bozukluklarından dolayı kolonun gecikmiş boşalması,
- Huzursuz bağırsak sendromu gibi fonksiyonel sindirim sistemi bozuklukları
- Bazı ilaçlar ve diyet takviyeleri
- Hamilelik
- Yaşlılık
- Seyahat
- Bağırsak hareketi yapma dürtüsünü görmezden geldiğinizde
Kabızlığı daha da kötüleştirebilen ilaçlar ve diyet takviyeleri
- Alüminyum ve kalsiyum içeren antasit ilaçlar
- Antikonvülzan ilaçlar
- Kalsiyum bloke eden ilaçlar
- İdrar söktürücüler
- Demir takviyeleri
- Parkinson hastalığını tedavi etmek için kullanılan ilaçlar
- Ağrı kesici ilaçlar
- Depresyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar
- Yaşam değişiklikleri veya günlük rutin değişiklikler
Kabızlık Belirtileri Nelerdir?
- Haftada üçten az bağırsak hareketi
- Bağırsak hareketini başlatmak veya tamamlamak için zorlama
- Sert ve küçük taşlara benzeyen dışkı kıvamı
- Eksik boşalma hissi
- Bağırsaklarda veya rektumda bir tıkanıklık olduğunu hissetmek
- İştah azalması
- Halsizlik veya uyuşukluk
Bu belirtiler nedeniyle, birçok insan ne zaman kabız olduklarını bilmez. Kabızlık, şiddetine bağlı olarak, karın ağrısı ve gaz gibi sorunlara neden olabilir. Bağırsak hareketleri sırasında aşırı zorlanma çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Kabızlık fazlasıyla rahatsız edici olabilir, ancak tipik olarak yaşamı tehdit etmez. Bununla birlikte, kolorektal kanser gibi daha ciddi bir altta yatan durumun belirtisi veya daha fazla hasara neden olmaya başlarsa sağlığınız için büyük bir sorun haline gelebilir.
Şiddetli Kabızlık Sonucu Ortaya Çıkabilecek Sorunlar
- Zorlandıktan sonra rektal kanama
- Anüs çevresinde anal fissür
- Anüste iltihaplı ve şişmiş kan damarları olan semptomatik hemoroidler
- Bağırsaklatıki kurumuş dışkının rektum ve anüste toplanmasıyla ortaya çıkan dışkı tıkanması. Bu durum potansiyel olarak mekanik bir tıkanıklığa yol açar.
- Diğer olası komplikasyonlar arasında düşük yaşam kalitesi ve depresyon bulunur.
Kabızlık Nasıl Geçer?
Kabızlık genellikle reçeteli bir tedaviye gerek kalmadan düzelir. Eğer uzun süredir devam eden bir sorun değilse 2-3 gün içerisinde kendiliğinden geçecektir. Uyarıcı etki yapan Laksatifler kısa vadede semptomları düzeltebilir ancak bu tür uyarıcıları dikkatli ve sadece gerektiğinde kullanmak gerekir. Bunun nedeni, bazı müshillerin ciddi olumsuz etkilere neden olmasıdır.
Kabızlık uzun süredir devam ediyorsa, en kısa sürede bir doktora görünmek faydalı olacaktır. Kabızlığın sonlanması için daha güçlü ilaçlara ihtiyaç duyulabilir.
Doktora gitmeden evde tedavi uygulamayı düşünüyorsanız müshilleri son çare olarak düşünmek iyi olacaktır. Kabızlığı hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı uyarıcılar şunlardır:
- Lif takviyeleri: Bu tür laksatifler en güvenli seçeneklerdir. Bol su ile kullanılmalıdır. Eczanelerden temin edilebilir ve çevrimiçi satın alınabilir.
- Uyarıcılar: Bunlar bağırsaklardaki kasların ritmik olarak kasılmasına neden olurlar.
- Yağ bazlı takviyeler
- Dışkı yumuşatıcıları: Bunlar dışkıyı nemlendirirler.
Bu işlemlerin işe yaramadığı durumlarda, doktor dışkıyı manuel veya cerrahi olarak çıkarabilir.
Kabızlığa İyi Gelen Yiyecekler Nelerdir?
Herkesin gıdalara verdiği bağırsak tepkileri farklı olabilir ancak sağlıklı, doğal gıdalar kabızlığı hafifletmekte yardımcı olabilir:
- Su: Dehidrasyon yaygın bir kabızlık nedenidir ve bol miktarda su içmek semptomları hafifletmek veya gidermek de yardımcı olabilir. Susuz kalındığında, bağırsaklar dışkının atımı için yeterli su alamaz. Bunun sonucu olarak da sert, kuru ve topaklı dışkı ve kabızlık oluşabilir.
- Yoğurt ve kefir: Probiyotikler bağırsak sağlığını iyileştirmede her zaman yardımcıdır. Yoğurt ve kefir, probiyotik olarak bilinen mikroorganizmaları içerir. Probiyotiklere genellikle “iyi” bakteri adı verilir ve bağırsak sağlığını iyileştirmede ve dışkıları yumuşatmada yardımcı olurlar.
- Kuru erik: Kuru erik, dünyanın birçok yerinde yıllardır kabızlık için kullanılan bir ev ilacıdır. Bağırsak hareketlerini kolaylaştırıp hızlandırmasının sebebi yüksek miktarda lif içermesidir.
- Buğday kepeği: Buğday kepeği, kabızlık için başka bir popüler ev ilacıdır. Bağırsaklardan yiyecek akışını hızlandıran çözünmez lif bakımından zengin bir besindir.
- Bakliyat: Fasulye, mercimek, nohut ve bezelye gibi bakliyatlar lif bakımından çok zengindir. Bu da iyi sindirimi destekler ve kabızlığı azaltır.
- Keten Tohumu Yağı: Müshil etkisine sahip bir yağ olduğundan dışkının atımını hızlandırıcı etkiye sahiptir.
- Brokoli: Bağırsağı koruyan ve sindirimi kolaylaştıran bir madde olan sülforafan içerdiği için kabızlık giderici olarak tüketilmektedir.
Sürekli Kabız Olmak Neyin Belirtisi?
Kronik kabızlık aşağıdaki faktörlerden kaynaklanabilir:
Divertikül, divertikülit, bağırsak polipleri, hemoroid, anal fissür, anal apse, crohn hastalığı, rektal prolapsus ve bağırsak kanseri gibi bağırsak hastalıkları.
- İrritabl bağırsak sendromu: Hastalar kabızlık ve ishal arasında gidip gelirler.
- Güçlü ağrı kesiciler, antidepresanlar, antikolinerjikler (örneğin idrar tutamama, hassas mesane, astım veya Parkinson hastalığı için), yüksek tansiyon ilaçları, mide ekşimesi için alüminyum veya kalsiyum tuzları içeren mide asidi blokerleri, kodein (öksürük ilacı) ve ayrıca demir preparatları (ayrıca meyve suları gibi demirle zenginleştirilmiş yiyecekler) gibi ilaçlar.
- Elektrolit bozuklukları (tuz dengesindeki bozukluklar): Kalsiyum eksikliği (hipokalemi) – örneğin çok sık laksatif alınıyorsa. Ya da aşırı kalsiyum (hiperkalsemi).
- Bağırsak duvarındaki sinir bozuklukları: Örneğin diabetes mellitus (şeker hastalığı), Parkinson hastalığı veya multipl sklerozda.
- Hipotiroidizm (az çalışan tiroid bezi) veya hipertiroidizm (aşırı çalışan paratiroid bezi) gibi hormonal dengesizlikler.
Kabızlık İlaçla Geçer Mi?
Kabızlıktan kurtulmak için kullanılabilecek birçok ilaç vardır. Bazıları reçetesiz satılan ilaçlardır, bazıları ise ancak doktor reçetesi ile alınabilir. Kabızlık oluşumunda denenmesi gereken ilk şey yaşam tarzı değişiklikleridir. İlk etapta beslenme rutinine daha fazla lif eklemek, daha fazla su içmek ve fiziksel olarak aktiviteler yapmak denenmesi gereken ilk şeyler olmalıdır. Kabızlık düzenli alınan ilaçlardan dolayı da oluşmuş olabilir. Bu sebeple kabızlık ilaçları kullanmadan önce sorunun kaynağını öğrenmek önemlidir.
Müshillerin nerdeyse hepsi, büyük miktarlarda alındığında, elektrolit dengesizlikleri de dahil olmak üzere birçok yan etkisi olabilir. Elektrolitler arasında kalsiyum, klorür, potasyum, magnezyum ve sodyum bulunur. Vücudunuzun sağlıklı bir şekilde çalışması için bu vitamin ve minerallere ihtiyacı olduğundan dengesizlikleri durumunda sıkıntı büyüyebilir. Müshili sürekli kullanmak gerekiyorsa kullanma talimatlarının muhakkak doktor tarafından alınması gerekir.
Kabızlığı En Çabuk Ne Geçirir?
Kabızlık gün içinde rahatsız edici etkilere sahip olabilir. Sizi rahatsız eden böyle bir durum yaşıyorsanız bağırsaklarınızı bir iki saat içinde harekete geçirebilecek yöntemler vardır. Fakat sık sık kabızlık yaşıyorsanız bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız gerekebilir.
Aşağıda kabızlığı çabuk geçiren yöntemler bulabilirsiniz:
- Bir avuç dolusu kuru kayısıyı 3 bardak suda iyice kaynatıp yumuşatmak ve kayısıları suyu ile birlikte kısa sürede, ılıkken tüketmek en hızlı kabızlık giderici yöntemlerden biridir.
- 4-5 kuru erik veya incir birçok insan için kabızlığı kısa sürede giderir. Kuru erik çoğu zaman doğal müshil olarak kullanılır. Bunların yanında su içerek süreci hızlandırabilirsiniz.
- 1-2 beyaz lahana yaprağını kaynatıp suyu ve yaprakları tüketmek hızlı sonuç aldıran yöntemlerden biridir.
- Prebiyotik eksikliğinden kaynaklanan kabızlıklarda bir bardak kefir içmek kısa sürede bağırsaklarınızın hareketlenmesini sağlar.
- Kabızlığın nedeni lif eksikliği ise lif içeren bir besin tüketmek kısa sürede rahatlamanızı sağlar. Lif içeren besinler; yulaf ve diğer tam tahıllar, fasulye, bezelye, muz, armut, kuru erik, chia tohumu gibidir. Bu besinlerle birlikte bol su içerek dışkınızın itilmesini sağlayabilirsiniz.
- Çok hareketsiz bir süreçten geçiyorsanız yürüme, koşma gibi hafif egzersizler yapmak kısa sürede dışkılama ihtiyacı hissetmenizi sağlar.
Sık sık kabızlık yaşıyorsanız, beslenme değişiklikleri ve egzersizler işe yaramıyorsa bir doktora görünmeyi düşünebilirsiniz.
Kabızlığa İyi Gelen İçecekler Nelerdir?
Kabızlığı kısa sürede atlatmanızı sağlayacak birçok içecek ya da çay hazırlayabilirsiniz. Etkilerini artırmak için bunları sabah aç karnına içmeyi deneyebilirsiniz. Sabahları aç karnına sadece ılık su içmek dahi boşaltım sisteminizi harekete geçirebilir.
Aşağıda etkili diğer yöntemleri bulabilirsiniz:
- Kayısı suyu: Bir avuç kuru kayısıyı 3 su bardağı su ile yumuşayana kadar kaynatın. Ilık hale geldikten sonra hem suyunu hem kayısıları kısa süre içinde tükettiğinizde kısa sürede rahatlayabilirsiniz.
- Erik suyu: Kuru erik veya taze eriği suda kaynatıp hem suyunu hem posasını tüketerek kabızlığı geçirebilirsiniz. Erikte bulunan lifler dışkınızın boyutunu artırırken suyundaki sorbitol yumuşamasını sağlar. Böylece kısa sürede rahatlamanız mümkün olur.
- Lahana suyu: 1-2 yaprak beyaz lahanayı kaynatıp suyu ve yaprakları içmek etkili bir yöntemdir.
- Karahindiba çayı: Karahindiba çayı, şişkinlik veya ara sıra kabızlık gibi hafif sindirim sorunlarına yardımcı olabilir. Karahindiba, karaciğeri safra üretmesi için uyarır ve bu da dolaylı olarak kabızlığa yardımcı olabilir.
- Yeşil çay veya kahve: Yeşil çay ve kahve doğal olarak birçok insanda bağırsak hareketlerini hızlandıran bir uyarıcı olan kafein içerir. Fakat kafeinin bağırsak hareketlerini uyarması insanların %40’ı için geçerlidir.
- Nane, maydanoz, rezene, zencefil, kuşburnu, ekinezya, elma ve melisa çayı gibi bitki çayları da kabızlığı gidermek için tercih edilebilir.
- Sinameki çayı birçok insan için hızlı ve etkili bir çözüm olsa da sık sık tüketilmesi bağırsak sağlığı için kötü etkiler oluşturabilir. Bu nedenle diğer alternatiflere yönelmeyi deneyebilirsiniz.
Çocuklarda Kabızlık Neden Olur? Kabızlığa Ne İyi Gelir ?
Yeni doğanlar
Yeni doğmuş bir bebek, doğumdan sonraki 48 saat içinde ilk katı dışkısı olan mekonyumu yapmazsa, Hirschsprung hastalığına yakalanmış olabilir demektir. Hirschsprung hastalığı, bebeğin bağırsak sonundaki sinir hücrelerinin olmamasından kaynaklı doğumda oluşan bir hastalıktır. Bu hastalık neticesinde dışkı bağırsakta hareket etmez ve diğer sinirler tarafında kas kasılmaları meydana gelir.
Bebekte mekonyum bu 48 saat içerisinde dışarı atılmadığı durumlarda hızlıca doktora gidilmelidir çünkü bu semptomları ancak bir sağlık uzmanı tespit edebilir ve tedavi önerebilir.
Küçük bebekler
Emme döneminde olan bebek mekonyumdan sonra dışkısını yaklaşık bir hafta içinde yapmasa bile, bu genellikle bir sorun teşkil etmez. Emzirilen bebeklerde genellikle kabızlık problemi görülmez.
Yine de ebeveynler bebeğin bağırsak hareketleri hakkında endişe duyuyorsa, uzman doktorlardan tıbbi tavsiye alabilirler.
Kabızlık şu durumlarda meydana gelebilir:
- Mama yemeye başladığı zaman
- Sütten kesildiği zaman
- Tuvalet eğitimi sırasında
- Stres zamanlarında
Bir bebek mamaya geçtiği dönemlerde kabızlık yaşarsa, kabızlığa ne iyi gelir öğrenin. Mama saatleri arasında ekstra su vererek durum çözülebilir. Bunun anlamı mamaya fazladan su katmak ya da kıvamını bozmak değildir. Öğünleri arasında fazladan su içmesi teşvik edilmelidir.
Bebek hali hazırda katı yiyeceklere geçiş yaptıysa, beslenme rutinlerinde daha fazla lif ve suya ihtiyaç duyabilirler. Böyle durumlarda meyve takviyesi iyi bir seçenek olabilir. Durumdan şüphelendiğiniz zaman meyve yemeye ya da ekstra su içmeye zorlandıklarında da strese girebilirler. Bu da aynı şekilde kabızlığa yol açtığından, istemezlerse yemeye zorlamamak gerekir.
Hamilelikte Kabızlığa Ne İyi Gelir ?
Hamilelik sırasında progesteron hormonundaki bir artış, vücudunuzun kaslarının gevşemesine neden olur. Buna bağırsaklarınız da dâhildir ve daha yavaş hareket eden bağırsaklar daha yavaş sindirim anlamına gelir, bu kabızlığa neden olabilir. Hamilelikte kabızlık yaygındır. Dört hamile kadından neredeyse üçü bir noktada kabızlık ve diğer bağırsak sorunları yaşar.
Hamilelikte kabızlığı hafifletmenin yolları;
- Lif içeren gıdaları daha fazla tüketmek kabızlığa iyi gelir. Ayrıca bu dönemde ihtiyacınız olan vitamin ve antioksidanları sağlar. Her gün 25-30 gram lif tüketmek önerilir. Taze meyveler, sebzeler, fasulye, bezelye, mercimek, kepekli tahıllar, kuru erik, tam tahıl ekmeği yüksek lif içerir.
- Hamilelik sırasında yeteri kadar su içmek daha önemli hale gelir. Kabızlık sorununu gidermek için de günde 2 litre su içmek önemlidir.
- Kabızlığın giderilmesine yardımcı olmak için günlük yediklerinizi beş veya altı küçük öğüne bölmeyi deneyin. Bu, midenin fazla mesai yapmak zorunda kalmadan yiyecekleri sindirmesine ve yiyecekleri bağırsağa ve kolona sorunsuz bir şekilde aktarmasına izin verecektir.
- Düzenli fiziksel aktivite kabızlığı azaltmaya yardımcı olabilir. Egzersiz bağırsaklarınızı uyarır. Hamile kadınlar haftada üç kez 20 ila 30 dakika egzersiz yapmalıdır.
- Bazı durumlarda doktorunuz dışkı yumuşatıcı ilaçlar tavsiye edebilir. Bunlar gebelikte kullanmak için uygun ilaçlardır.
- Kuru erik, incir, lahana gibi doğal yiyecekler kabızlığı gidermede etkilidir.
Sık Sorulan Sorular
En İyi Kabızlık İlacı Hangisidir?
Kabızlığı başarıyla tedavi edebilen birçok reçetesiz ilaç vardır. Makrogol, sodyum pikosülfat ve bisakodil ilk tercihtir. Bu ilaçlarda alışkanlık veya bağımlılık yoktur.
Laksatif kullanmadan önce, sindirim doğal bir şekilde uyarmaya çalışılmalıdır.
Kabızlık İçin Hangi Hareketler Yapılır?
- Nefes bükme
Dik durun ve nefes alın. Öne doğru eğilirken nefes verin, üst gövde aşağı sarksın, parmak uçları yere değsin (mümkünse). Yedi kez yavaşça nefes alıp verin, doğrulun ve tekrar öne doğru eğilin. - Diz topu
Sırt üstü uzanın, dizlerinizi göğsünüze doğru çekin ve ellerinizle dizlerinizi kavrayın. Kısa bir süre bu şekilde kalın, ardından bacaklarınızı yavaşça gerin, on kez tekrarlayın.
