Böbrek hastalıklarında diyet yapmanın ne kadar faydalı olduğunu biliyor musunuz? Yasaklı yiyecekleri öğrenerek sağlığınızı koruyunuz!
Böbrek Hastaları Nasıl Beslenmeli?
- Hastalıklar, iştah azalması, susuzluk, bacakların şişmesi ve hipertansiyon ile semptomatik olarak kendini gösteren böbreklerin ve idrar yollarının işlevselliğinde bozulmaya yol açar. Vücutta metabolik ürünler birikir, metabolizma bozulur. Böbrek hastaları bu durumu diyet yardımı ile normalleştirebilir, bu nedenle ana tedavinin önemli bir parçasıdır.
- Kronik böbrek yetmezliği, nefrotik sendrom veya glomerülonefritli hastalar için katı bir diyet reçete edilir. Diğer patolojiler için aşırı beslenme kısıtlaması gerekli değildir. Sadece tuz, baharat, acı baharat kullanımını azaltmak ve alkolü hariç tuttuğunuzdan emin olmak yeterlidir.
- Bu alandaki hastalıklarda doğru beslenmenin temel ilkeleri, protein, tuz alımını sınırlamak ve yemeklerin kalori içeriğini azaltmaktır. Diyetisyen tarafından diyet menüsü düzenlemek de gereklidir.
Böbreklere Hangi Besinler İyi Gelir?
- Kabak: Düşük kalorili bir üründür. Vitamin ve mineraller açısından zengindir. Kabak, taş oluşumunu teşvik eden gereksiz tuzların vücuttan atılmasına yardımcı olur. Kabak posası iyi bir idrar söktürücüdür, bu nedenle ödem ve böbrek hastalığına yardımcı olur. Kabak, böbrek hastalıklarının oluşumunu engelleyen karoten içerir.
- Yeşil sebzeler: Ispanak, brokoli, vücudu koruyan ve böbrekler için iyi olan hücre, doku ve organların yenilenmesini destekleyen bir antioksidan kaynağıdır. Kızartma veya salata sosu için, böbrek fonksiyonu için yararlı olan tekli doymamış yağ asitleri (oleik asit dahil) kaynağı olduğu için zeytinyağı kullanmak daha iyidir.
- Kızılcık: Kızılcık suyuna dahil olan maddeler genitoüriner sistemi dezenfekte eder ve patojenik mikropların mesane duvarlarına yapışmasına izin vermez. Kızılcık böbrekleri temizlemeye yardımcı olur, iltihap önleyici ve antiseptik etkilere sahiptir.
- Elma: Birçok hastalık için evrensel bir üründür. Böbrek hastalıklarında beslenme menüsü uygularken kan şekeri ve kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olan C vitamini ve pektin bakımından yüksektirler ve tüketilmelidir.
Minerallerin Böbrek Hastalıkları Üzerindeki Etkisi Nedir?
- Su her bakımdan bir besindir. Su, yetişkin bir bireyin vücut ağırlığının yaklaşık %60’ını temsil eder ve bu nedenle yaşamak için suya ihtiyaç duyar.
- Ticari maden suları aslında düşük mineralli, yani az mineralli sulardır ve çoğu durumda, çoğu zaman kanıtlanmamış olsa bile, faydalı etkilerini bundan türetirler. Diyetisyenler, kalsiyum içeren düşük su içeriğine sahip bölgelerde musluk suyu da dahil olmak üzere hangi suların seçileceğini önerebilecektir.
- Önemli olan, klinik koşulların belirlediği miktarlar ve gün boyunca sabit olması gereken alım miktarı olacaktır, günün geri kalanında hiçbir şey vermeden sadece öğünlerde içmekten kaçınılmalıdır.
- Normal böbrek fonksiyonu koşullarında günde yaklaşık 2 litre su içmenin vücudun diğer birçok fonksiyonunun yanı sıra böbreklerin işlevselliğine de yardımcı olduğu doğru iken, diğer yandan göz önünde bulundurulması gereken bir gerçektir.
Böbrek Hastalıkları Belirtileri
Böbrek hastalığının belirtileri arasında; kaburga ve bel çevresinde ağrı , oligüri, anüri , poliüri, noktüri , ödem, idrar yoğunluğu, proteinüri, hematüri, idrar sedimenti, GFR ,böbrek kan akımı, tübüler fonksiyon testi, azotemi ve diğer Göstergeler (Hipertansiyon, GİS bozuklukları, anemi, dispne, kaşıntı, sinir sistemi bozuklukları) yer alabilir.
Böbrek Hastaları için Örnek Beslenme Programı
Proteinden Kısıtlı – Tuzsuz – Potasyum İçeren Örnek Beslenme Programı
Kahvaltı
- Şekerli çay
- Tuzsuz yağ – Taneli reçel/Bal
- 3 ince dilim ekmek (tuzsuz)
- Domates – salatalık
- Zeytin
Öğle – Akşam Yemeği
- 1 kase pirinç çorba / Yaklaşık 3 yemek kaşığı pirinç pilavı
- 4 yemek kaşığı etsiz sebze yemeği
- Mevsim Salata
- Meyve / Meyve komposto (taneli)
- Nişasta peltesi (meyve + yağ)
- Meyve (Muz, Kayısı, Kivi, Kavun Tercih Edilir) + Nişasta Peltesi (Meyveli + Yağlı)
- 3-4 Adet Galeta
Ara Öğün
Böbrek Hastalıklarında Dikkat Edilmesi Gereken Besinler
Potasyum
Sinirler, kaslar ve kalbin çalışma mekanizmasında önemli görevleri olan potasyumun dengesi böbreklerde yapılır. Yeterli çalışmayan böbrekler potasyumu süzemez ve potasyum seviyesi kanda artar bu da kalbin durmasına yol açabilir. Bunun için böbrek yetmezliği olan hastalarda potasyum içeriği yüksek besinler yasaklanır. Potasyum içeriği yüksek besinler; muz, kayısı patates gibi sarı sebze meyveler, incir, avokado, yoğurt, mantar, ıspanak, enginar, fasülye, somon balığı, yer fıstığı, çikolata gibi besinlerdir.
Proteinler
Proteinler vücudun temel yapı taşıdır. Büyüme, kas faaliyetleri, hormonlar gibi bir çok görevde yer alan proteinlerler nefrotik sendrom dışında diğer böbrek hastalıklarında sınırlandırılır.
Çünkü faz alınan proteinler üre ürik asit ve kreatinin oluşturur. Böbrekler görevini yapamadığında kanda üre, ürik asit ve kreatinin artar. Böbrek hastalarının günlük alması gereken protein miktarı kişinin kilosuna, kan bulgularına, diyalize girip girmediğine göre değişir. Süt ve süt grubu, et ve et ürünleri, kümes hayvanları, yumurta, peynirde bulunan proteinler belirlenen günlük alınması gereken protein miktarına göre diyetisyenler tarafından programlanır.
Sıvı
Vücut için önemli olan bir diğer konu ise sudur. Vücudumuzda böbrekler tarafından süzülür ve idrar, ter, dışkı yoluyla atılır. Böbrekler işlevini yerine getiremediğinde idrarda artma veya azalma görülebilir. Kişilerin günlük alması gereken sıvı miktarı böbreklerin filtrasyon hızına, kan bulgularına ve bir gün önce çıkan idrar miktarına, diyalize girip girmemeye göre değişir.
Böbrek hastalarının idrar takibi yapmaları çok önemlidir. Eğer idrar çıkışında her hangi bir azalma yoksa sıvı kısıtlamasına gerek yoktur.
Kalsiyum- fosfor
Potasyum gibi kısıtlanması gereken bir diğer mineral ise fosfordum. Böbreklerden D vitamini sentezi yapılır ancak böbrek hastalığı olan bireylerde D vitamini yetersizliği görülür buna bağlı olarak kalsiyum minerali düşüklüğü yaşanır kanda kalsiyum seviyesi düşünce parathormon ile kemiklerden kana kalsiyum geçişi olur. Balıkta bol bol bulunan fosfor sağlıklı bireylerde böbrekten atılır. Böbrek hastalığı olan bireylerde fosfor birikimi olur. Fosfor birikimi ve kalsiyum eksikliği kemik hastalıklarına, kemik kırılmalarına yol açar. Bu yüzden fosfor alımı böbrek hastalıklarında sınırlandırılır. Fosfor süt ve süt ürünlerinde, deniz mahsüllerinde ve balıkta, baklagillerde ve bazı kuruyemişlerde bol miktarda bulunmaktadır.
Tuz
Sodyum vücutta kan basıncını ve su tutulumundan sorumludur. Sodyum atımıda vücutta böbrekler tarafından gerçekleştirilir. Böbrekler işlevlerini yerine getiremediğinde kanda artan sodyum hipertansiyonu tetikler. Oldukça riski olan bu durumu önlemek için böbrek hastalarının tuz tüketimi sınırlandırılmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Böbrek Hastaları Yumurta Yiyebilir Mi?
Kronik Böbrek Hastalığı için diyette önemli bir değişiklik, protein alımının kısıtlanması olabilir. Bu, böbrek fonksiyonunu korumaya ve kandaki istenmeyen maddelerin miktarını azaltmaya yardımcı olacaktır. Proteinler açısından özellikle zengin olanlar et, balık, tavuk, yumurta ve süt ürünleridir.
Böbrek hastaları idrarının hacmi normal olduğu sürece sıvı alımını sınırlamak gerekli değildir ancak sodyum alımı sınırlandırılmalıdır. Aslında tuz suyu bağlar ve dolayısıyla vücudun daha fazla sıvıya ihtiyacı vardır.
Böbrek Hastaları Yoğurt Yiyebilir Mi?
Süt veya yoğurt gibi genellikle sağlıklı kabul edilen yiyecekler, bazen böbrek fonksiyon bozukluğu veya potansiyel böbrek hastalığı olanlar için sağlık riskleri oluşturabilir. Ölçülü yoğurt tipik olarak sağlıklı böbrekler için herhangi bir sorun oluşturmazken, çok fazla yoğurt ve benzeri yüksek proteinli süt ürünleri yemek, daha az sağlıklı böbreklerin zaten bozulmuş işlevini etkileyebilir.
Böbrekleri En Çok Ne Yorar?
Potasyum, yediğimiz gıdalardan gelir. Sağlıklı böbrekler, kandaki normal seviyelerin korunmasına yardımcı olmak için idrardaki fazla potasyumu giderir. Çoğu gıdada potasyum bulunduğundan, sağlıklı beslenen kişilerde düşük potasyum seviyeleri nadirdir. Düşük potasyum seviyelerinin bazı etkileri arasında kas zayıflığı, kramplar ve yorgunluk bulunur.
Böbrekler başarısız olduğunda, fazla potasyumu artık atamazlar, bu nedenle seviye vücutta birikir. Kandaki yüksek potasyuma hiperkalsemi denir ve ileri evre kronik böbrek hastalığı olan kişilerde ortaya çıkabilir. Yüksek potasyum seviyelerinin etkilerinden bazıları mide bulantısı, halsizlik, uyuşukluk ve yavaş nabızdır.
Böbrek Hastaları Domates Yiyebilir Mi?
Domatesler çok fazla oksalat içerir. Kalsiyum oksalat taşlarının oluşumundan sorumlu hiperoksalüriniz varsa, onları yememek taş oluşum riskini azaltabilir. Domates, içerdiği oksalik asit nedeniyle uzun yıllardır böbrek taşı sorunu yaşayanlara böbrek hastalığında beslenme menüsü uygulayanlara yasaklanmıştır. Bu madde, kalsiyum ile birlikte, taş veya taş haline gelen çözünmeyen tuzlar (kalsiyum oksalat) oluşturur. Ayrıca domates, yüksek potasyum içeriği ve düşük sodyum içeriği nedeniyle idrar söktürücü etkisi olan bir gıda olarak kabul edilir ve bu nedenle fazla sıvı ve toksinlerin atılması için faydalıdır. Bu, sıvı tutulması, hipertansiyon, hiperürisemi ve gut ile böbrek taşı ve oligüriden muzdarip olanlara fayda sağlar.
Böbrek Hastaları Balık Yiyebilir Mi?
Böbrek hastalığında beslenme tedavisi karmaşıktır ve fosfor içeriği nedeniyle balık da dahil olmak üzere birçok gıda kısıtlanır. Normalde, böbrek hastalıklarının beslenme yönetiminde, her hastanın fiziksel koşulları ve klinik göstergeleri dikkate alınarak bireyselleştirilmesi gereken bir protein, fosfor ve potasyum kısıtlaması reçete edilir Diyet, sınırlı miktarda fosfor (P) ve potasyum (K) içeren kaliteli protein içermelidir. Balıklardan elde edilen n-3 yağ asitleri böbrek hasarının ilerlemesine karşı fayda sağlar.
