D Vitamini

D Vitamini Nedir? Hangi Yiyeceklerde Bulunur? Eksikliği Nelere Sebep Olur? Vitamin Takviyesi Kullanılmalı Mıdır? Merak ettikleriniz burada!

D Vitamini Nedir?

D vitamini yağda çözünen bir vitamindir. Birkaç gıdada doğal olarak bulunur, güneş ışığından gelen ultraviyole (UV) ışınları cilde çarptığında ve D vitamini sentezini tetiklediğinde vücut tarafından üretilebilir. Buna ek olarak takviye şeklinde de almak mümkündür.

Bu D vitamini kaynaklarını aldığınızda doğrudan etkin hale gelmez. Etkinleşmesi için iki aşamadan geçmesi gerekir. Bu aşamalar:

• D vitamini karaciğerde 25-hidroksivitamin D’ye dönüştürülür.
• 25-hidroksivitamin D böbreklerde 1,25-dihidroksivitamin D’e dönüştürülür.

Son aşamadan çıkan son D vitamini türü aktiftir ve işlevini yerine getirir. Bu aşamalardan biride herhangi bir nedenle aksaklık varsa D vitamini kaynaklarına maruz kaldığınızda aktif vitamin alamazsınız. Bunu gidermek için tıbbi yardım almak gerekir.

D vitamini, bağırsaklarda kalsiyumun emilmesine ve fosfat dengesinin korunmasına yardımcı olur. Bu sayede kemiklerin sağlıklı kalmasını ve kasların istemsiz kasılmasını önlemeyi destekler. Büyüme döneminde kemiklerin şekillenmesi ve büyümesi için gereklidir. Yetişkinlikte de kemiklerin sağlam kalmasını destekler.

D vitamini eksikliği kemiklerin ince, kırılgan ve şekilsiz olmasına, raşitizme ve osteomalaziye neden olur. Hem çocuklukta hem yetişkinlikte kalsiyum ve D vitamini kemikler için gereklidir. Özellikle yaşlılıkta osteomalaziyi önlemek için gereken temel vitamindir. Bunlara ek olarak D vitamini inflamasyonu azaltır, bağışıklığı destekler ve hücrelerin işlevlerini yerine getirmesinde belli rollere sahiptir.

Gıdalarda ve takviyelerde D2 ve D3 tipinde D vitamini bulunur. İkisi de bağırsaklarda emilir. Bağırsakta aynı zamanda yağ bulunması D vitamini emilimini artırır. Yaşlanma ya da obezite D vitamininin emilmesini zorlaştırabilir. Bazı böbrek, karaciğer sorunları alınan vitaminin vücutta aktif hale gelmesini engeller. Böyle durumlarda tıbbi yardım almak gerekir.

Hangi Yiyeceklerde Bulunur?

Bazı gıdalarda D vitamini bulunur ve güneşin yoğun olarak görüldüğü mevsimlerde güneş de bir D vitamini kaynağıdır. Fakat hem güneş hem gıdalardan alınan vitaminin aktifleşmesi için bunların önce karaciğerde sonda böbreklerde işlemden geçmesi gerekir.

Aşağıda D vitamini kaynaklarını bulabilirsiniz:

• Güneş: Mart sonundan Eylül sonuna kadar haftada 30 dakika cildin güneşle temas etmesi vücudunuzun D vitamini üretmesini teşvik eder. Fakat Ekim – Mart arası süreçte güneşin etkisiyle yeterince D vitamini üretmek zordur. Bu nedenle D vitamini eksikliği yaygındır.
• Yağlı balıklar, somon, sardalye, ringa balığı ve uskumru gibi balıklarda az miktarda D vitamini vardır.
• Kırmızı et
• Karaciğer
• Yumurta sarısı
• Takviye edilmiş yiyecekler

Besinlerden alınan D vitamini, güneşin etkisiyle üretilen D vitamininden daha az miktardadır. Güneş de kış aylarında ya da yağışlı zamanlarda yeterince D vitamini üretilmesini desteklemeyebilir. Bu nedenle güneşi az gördüğünüz dönemde eczanelerden D vitamini takviyesi alabilirsiniz. Ayrıca bazı böbrek hastalıkları D vitaminini aktifleştirmenize engel olabilir. Böyle durumlarda doktora görünmek ve başka yollardan aktif D vitamini almanız gerekir.

D Vitamini Eksikliği Neden Oluşur? Kimlerde Görülür?

D vitamini eksikliği yaygın bir sorundur. Buna neden olan birçok durum, hastalık ve yaşam tarzı ile ilgili durum vardır. Aşağıda en yaygın D vitamini eksikliği nedenlerini bulabilirsiniz:

• Karaciğer ve böbreklerdeki bazı sorunlar, güneşten veya besinlerden D vitamini alsanız bile bunu aktifleştirmenizi engeller. Bu durumda doktora başvurup tıbbi destek almanız gerekir.
• Güneş ışığına yeterince maruz kalmayanlarda eksikliğin oluşması beklenir.
• Güneşe az maruz kalmanın nedeni kapalı hava, kış mevsimi, yağışlı iklim, kapalı ortamlarda uzun süre durmak ve güneş ışınlarının tene değmesini engelleyen her şey olabilir.
• Yiyeceklerden veya takviye edilmiş yiyecekler ana D vitamini kaynağınızsa bunları yeterince tüketmemek eksikliğe neden olur.
• Gebelikte ihtiyaç duyulduğunda D vitamini takviyesi almamak bebeğin D vitamini eksikliğiyle, raşitik doğmasına neden olabilir.

Bazı durumlar ise D vitamini eksikliğine neden olabilecek ihtimalleri artırır. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:

• Anne sütüyle beslenen bebeklerde D vitamini eksikliği sık görülür. Çünkü anne sütü zayıf bir D vitamini kaynağıdır. Emziriyorsanız, bebeğinize her gün 400 IU D vitamini takviyesi verin.
• Yaşın ilerlemesi cilde güneş temas ettiğinde üretilen D vitaminini azaltır. Bu nedenle takviye kullanmak gerekebilir.
• Böbrek ve karaciğer hastalıkları vitamini alsanız bile bunu aktifleştirmenizi engelleyerek D vitamini eksikliğine neden olabilir.
• Koyu renk bir tene sahip olan insanlar güneşin etkisiyle daha az D vitamini üretir.
• Crohn ve çölyak hastalarında D vitamini emilmesi bozulabiilr.
• Mide bypass ameliyatı geçiren kişilerde eksiklik yaygındır.
• Obezite D vitamininin kana karışmasını engelleyebilir.
• Osteoporoz hastası kişilerde eksiklik yoğun olarak vardır.
• Hipertiroidi hastalarında eksiklik yaygındır.
• Sarkoidoz, tüberküloz, histoplazmoz veya diğer granülomatöz hastalığı olan kişilerde eksiklik yaygındır.
• Lenfomanın bazı türlerinde eksiklik yaygındır.

D Vitamini Eksikliği Nelere Sebep Olur?

D vitamini vücudun ihtiyacı olan temel vitaminlerden biridir. Hücrelerin işlevini yerine getirmesinden kemik sağlığına kadar birçok konuda etkisi vardır. Eksikliği durumunda birçok probleme yol açabilir.

Aşağıda D vitamini eksikliğinin neden olabileceği sorunları bulabilirsiniz:

• D vitamini eksikliği, kemik yoğunluğu kaybına yol açabilir, bu da kemik erimesi ve kemiklerin kolay kırılmasına yol açabilir.
• Çocuklarda raşitizme neden olabilir. Raşitizm, kemiklerin yumuşamasına ve bükülmesine neden olan bir hastalıktır.
• Yetişkinlerde şiddetli D vitamini eksikliği osteomalaziye yol açar. Osteomalazi, zayıf kemiklere, kemik ağrısına ve kas güçsüzlüğüne neden olur.
• Kalp-damar hastalıklarından ölüm riski D vitamini eksikliği varsa artabilir.
• Yaşlı yetişkinlerde bilişsel bozukluk oluşturabilir.
• Çocuklarda şiddetli astım görülebilir.
• Bazı araştırmalar diyabet, yüksek tansiyon, kanser ve multipl skleroz gibi hastalıkların D vitamini eksikliğiyle ilgisi olabileceğini göstermiştir. Fakat bu etkileri anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Kemik ağrısı ve kas güçsüzlüğü belirtileri, D vitamini eksikliğiniz olduğu anlamına gelebilir. Bununla birlikte, başlarda D vitamini eksikliği belirtileri pek fark edilmez. Fakat belirtiler fark edilmese bile eksikliği genel sağlığın bozulmasına yol açabilir.

D Vitamini Nasıl Depolanır?

D vitamini deriden emildikten veya yiyeceklerden, takviyelerden alındıktan sonra vücudun yağ hücrelerinde depolanır. Burada ihtiyaç duyulana kadar aktif hale geçmez. İhtiyaç duyulduğunda karaciğer ve böbrekler depolanan D vitaminini vücudun ihtiyaç duyduğu aktif forma (kalsitriol adı verilir) dönüştürür.

Fakat alınan fazladan D vitamini yıllarca depolanmış halde kalmaz. Ayrıca vücuttaki yağ azaldıkça depolanan D vitamini de azalır. Yine de obezite hastalarında D vitamini emilimiyle ilgili sorunlar yaşandığı için, fazla yağ depolamış olmak D vitamininin fazla veya yeterli olduğu anlamına gelmez.ü
Bu vitaminin asıl rolü kalsiyumun bağırsaklardaki emilimini artırarak kemikleri sağlıklı tutmaktır. Vücutta yeterli D vitamini olmadığında aldığınız kalsiyumun %10-15’i bağırsaklardan emilir. Yeterli D vitamini olduğunda ise %30-40’ı emilir. Bu da yeteri kadar kalsiyum içeren besin tükettiğinizde vücudunuzun bunu daha fazla emmesi anlamına gelir ve kemik sağlığını korur.

Çoğu sağlıklı insanın günlük D vitamini ihtiyacı 600 IU’dır. Ancak 70 yaşın üzerindeki ve biraz daha fazlasına ihtiyaç duyan kişiler için 800 IU önerilir. Bunun nedeni, insanların yaşlandıkça (özellikle menopozdan sonraki dönemde kadınlar), D vitamini daha az verimli şekilde sentezlemesi ve kalsiyumu da daha az verimli emmesidir. Bebekler yaşamlarının ilk yılında günlük 200 ila 400 IU arasında D vitaminine ihtiyaç duyar.

D Vitamini Takviyesi Nasıl Kullanılmalıdır?

Doktorunuzun verdiği dozaj ve kullanım şekli esastır. Kan tahlilinizde D vitamini eksikliği çıktıysa, doktorunuz ihtiyacınız olan D vitamini dozunu ve uygulama yöntemini belirler. Genel sağlık durumunuz, yaşınız, eksikliğin şiddeti ve D vitamini emilim bozukluklarınız verilen D vitamini miktarını ve uygulama yöntemini değiştirebilir.

Eğer uzun süre günlük ihtiyacınız olan D vitaminini alamadığınızı düşünüyorsanız (kapalı ortamda uzun süre geçirme, kapalı hava gibi nedenlerle) eczanelerde takviye D vitaminini uygun fiyata bulabilirsiniz. Bunları aşırı dozda kullanmadığınız sürece bir sorun yaşamanız beklenmez. Ağızdan alınan takviyeler kullanırken aşağıdakilere dikkat edebilirsiniz:

• Yemeklerle birlikte alınan D vitamini takviyesi daha iyi emilir. Örneğin ampul şeklindeki D vitamini takviyesini ekmeğinize damlatıp tüketebilirsiniz.
• Günün en büyük öğünü sırasında D vitamini almak emilimi artırır. Örneğin akşam öğününüz daha büyükse akşam yemeğiniz sırasında takviye alabilirsiniz.
• Avokado, fındık, tohumlar, tam yağlı süt ürünleri ve yumurta, D vitamini emiliminizi artırmaya yardımcı olan besleyici yağ kaynaklarıdır.

Doktorunuz bazı durumlarda kas içine enjeksiyon yöntemini gerekli görebilir. Daha hafif durumlar veya kapalı havaları karşılamak için ağız spreyi şeklindeki D vitaminlerini kullanabilirsiniz. Eksiklik durumunda ya da herhangi bir sorunu önlemeye yönelik kullanılan takviyeler genellikle ampul şeklindedir. Ampul şeklindeki takviyenin baş kısmına parmağınızla birkaç kez tıklatıp çizgi kısmından kırınız. Ardından süte karıştırıp ya da ekmeğinize döküp tüketebilirsiniz.

Ne Kadar D Vitamini Almalıyız?

D vitamini eksikliği olmayan sağlıklı yetişkinlerin günde 400–800 IU veya 10–20 mikrogram alması sağlıklıdır. Fakat bu miktar D vitamini eksikliği yaşandığında veya yaşa göre değişebilir. Sağlıklı yetişkinlerin tenleri ile güneş ışınları temas ettiğinde bu vitamini üretir. Yağışlı aylar ve kış mevsiminde havanın kapalı olması, kapalı ortamda çalışma gibi etkenler güneşin etkisiyle D vitamini üretiminizi azaltabilir. Bu yüzden D vitamini eksikliği yaygındır.

Eksiklik olup olmadığı bir kan testiyle anlaşılabilir. Eğer herhangi bir nedenle güneşe az maruz kalıyorsanız veya doktorunuz öneriyorsa D vitamini takviyesi kullanabilirsiniz. Genellikle ihtiyaç duyulan D vitamini miktarları yaşa ve duruma göre şöyle değişir:

Yetişkinler İçin Ağızdan Alınan Takviyeler

• Eksiklik yaşamayan sağlıklı yetişkinler günlük 600 IU civarı D vitamini almalıdır.
• 71 yaş üstü yetişkinler günlük 600 IU almalıdır.
• D vitamini eksikliği varsa: 6-12 hafta süreyle haftada 50.000 IU önerilebilir. Bazı hastalarda bu dozaj daha uzun
• süre gerekli olabilir.
• Kemik erimesini önlemek için: Yaşlı yetişkinlerde günlük 400-1000 IU ve 500-1200 mg kalsiyum takviyesi birlikte kullanılır.
• Kortikosteroid kullanımı nedeniyle kemik kaybını önlemek için: 6-36 ay boyunca doktorun önerdiği dozda D vitamini takviyesi kullanmak gerekebilir.
• Menopoz sonrası için: günlük 1000 mg kalsiyum ve 400 IU D vitamini birlikte takviye edilebilir.

Çocuklar İçin Ağızdan Alınan Takviyeler

• Eksikliği olmayan sağlıklı bir 0-12 aylık bebeğin günlük D vitamini ihtiyacı 400 IU’dur.
• Hamile veya emziren anneler için günlük 600 IU gerekir.
• Eksiklik varsa ihtiyaca göre miktar belirlenecektir.