Bağışıklık sistemi güçlü olan kişilerin, vücutta biriken toksin ve mikropları atma eğilimi de çok daha güçlü ve çok daha hızlıdır. Nötropenik hastalarda ise bu durum çok daha sıkıntılı bir süreci beraberinde getiriyor ve metabolizma çok daha yavaş ve sağlıksız bir şekilde çalışıyor.
Nötropenik hastaların uygulayacakları nötropenik diyet programı çok daha özel ve profesyonel bir programı da beraberinde getiriyor. Tüketilecek olan her gıdanın yüksek ateşte pişirilmesi ve mikroplardan arındırılması gerekiyor. Az önce de ifade ettiğimiz gibi bu hastalığa sahip olan kişilerin metabolizması çok daha yavaş çalışıyor ve toksinleri atma konusunda da zayıf kalıyorlar. Sebze tüketiminde de hassas davranılmasında fayda var ve bolca yıkanıp iyice dezenfekte edildikten sonra tüketilmeleri gerekiyor. Nötropenik diyet listesindeki gıdaların hazır gıdalar olmaması gerekiyor ve bununla birlikte uzun süre bekletilmiş gıdalardan da hastaların uzak durmaları şarttır. Bakterilerin daha kolay yuva yapabileceği ve gelişim gösterebileceği et ürünlerinin de yine yüksek ısıda pişirilmesi ve sağlıklı hale getirilmesi gerekiyor.
Nötropenik Hastalık Nedir?
Kemik iliğine katkıda bulunan hücrelerin yapımının engellenmesi durumu, kemik iliğinin baskılanmasına da neden olacaktır. Kan sayımı ile birlikte bu hastalık kısa sürede ortaya çıkartılabiliyor ve gerekli müdahaleler de profesyonel bir şekilde yapılıyor. Baskılanmanın en önemli nedenleri arasında anemi ve lökopeni gösteriliyor. Beyaz kan hücrelerinin sayıca azalması da bu durumu beraberinde getiriyor. Beyaz kan hücrelerinin kendi içinde farklı tür ve yapılara sahip olduğunu da ifade etmekte fayda var ve nötrofil de bunlardan bir tanesidir. Vücuttaki nötrofil sayısının belirgin bir şekilde düşmesine, tıp dilinde nötropeni adı veriliyor.
Hastalığın tedavisi mümkün ve her zaman söylediğimiz gibi erken teşhis ile birlikte müdahale etmek de çok daha kolay ve çok daha sağlıklı olacaktır. Nötropeni hastalığının da kendi içinde çok fazla türü mevcut ve hastalığın seviyesine bağlı olarak isimlendirme yapılıyor. Kemoterapinin en riskli yan etkilerinden biri olarak da bilinen bu hastalık, erken teşhis ile birlikte tedavi edilebilir ancak ileri seviyede ise müdahale etmek çok daha zor ve sıkıntılı bir süreci de beraberinde getirecektir.
Nötropeni İyileşir Mi?
Nötropeni, dolaşımdaki nötrofil sayısının olması gereken miktardan daha az olmasıdır. Beyaz kan hücrelerinden biri olan nötrofiller özellikle vücuttaki enfeksiyonun kontrolü sırasında önemli görevler alırlar. Hafif ya da şiddetli olarak sınıflandırılan nötropeni hastalığı akut olabilir ya da doğuştan gelebilir. Bu hastalığa sahip olan bireylerin merak ettiği konulardan birisi de nötropeninin iyileşip iyileşemeyeceği konusudur. Bu konuyu da şöyle açıklamak mümkündür.
- Bazı nötropeni vakaları tedavi gerektirmez ve hafif şekilde seyreder.
- Ancak ağrılı ve ateşli nötropeni vakalarında tedavi şarttır. Bu vakalar genellikle hastaneye yatış ile tedavi edilir.
- Hastaneye yatış ile birlikte gerçekleştirilen ateşli nötropeni vakalarında iyileşme mümkündür.
- Hastaya intravenöz olarak verilen antibiyotikler nötropeni hastalığının iyileşmesi konusunda oldukça etkilidir.
Nötropenik Diyet Kimlere Verilir?
Bu diyet, bakteriyel enfeksiyonlar geliştirmeye daha yatkın oldukları için kanser hastalığına sahip insanlar için önerilmiştir. Ayrıca farklı nedenlerle zayıflamış bağışıklık sistemine sahip kişilere, özellikle de vücutları yetersiz miktarda beyaz kan hücresi üreten nötropenili kişilere uygulanır. Nötrofiller, vücudunuzu enfeksiyonlardan korumaya yardımcı olan kan hücreleridir. Bu hücrelerin seviyesi vücudunuzda düşük olduğunda bağışıklık sisteminiz zayıflar. Bu nedenle ateş, akciğer iltihabı, boğaz ağrısı, ağız ülseri ve sinüs enfeksiyonu gibi hastalıklara daha kolay yakalanırsınız.
Bağışıklığınız herhangi bir nedenle zayıfladıysa nötropenik diyet size doktorunuz tarafından önerilebilir. Fakat doktorunuza danışmadan uygulamanız önerilmez. Üstelik bu diyetin enfeksiyonu önlediğini kanıtlayan güvenilir kanıtlar yoktur. Eğer bağışıklık sisteminiz herhangi bir nedenle zayıf çalışıyorsa bu diyeti uygulamanın sizin için iyi olup olmadığını doktorunuza danışınız. Bu tip, bazı özel tıbbi durumlara özgü beslenme değişikliklerini doktorunuza danışmadan uygulamanız önerilmez.
Nötropenik Diyet Ne Zaman Verilir?
Nötropenik diyet, özellikle gıda güvenliği kurallarına her zaman uymaları tavsiye edilen nötropeni hastası kişiler içindir. Aynı zamanda kanser hastaları ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde de uygulandığı bilinir. Özetle bağışıklık sistemi herhangi bir nedenle zayıflamış kişilerin enfeksiyon hastalıklarına daha az yakalanmaları için beslenme rutinlerinden değişiklik yapan bir diyettir. Fakat bunun işe yaradığını gösteren güvenilir araştırmalar yoktur. Aksine işe yaramadığını gösteren çalışmalar vardır.
Mevcut bulgulara dayanarak, nötropenik diyetin enfeksiyonu önlediğini kanıtlamak için yeterli kanıt yoktur. Birçok batı ülkesindeki sağlık denetim kurumları da bu diyeti önermez. Diyeti uygulayan ve uygulamayan hastalar arasında yapılan birçok çalışma iki grup arasında anlamlı bir fark olmadığını göstermiştir. Ayrıca, bu diyetin nasıl uygulanacağına dair kesin bir yönerge yoktur. Bu diyeti bir tedavi yöntemi olarak önermeden önce, etkinliği hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Bu nedenle tıbbi durumunuz ve hastalığınız için doktorunuzun önerdiği tedavi yöntemlerinin ve önlemlerin dışına çıkmamanız önerilir.
Nötropenik Diyet Nasıl Uygulanır?
Size verilen diyet listesinde uygulamanın nasıl yapılacağı ve hangi detaylara dikkat etmeniz gerektiği de belirtilecektir. Sebze tüketimin bol olduğu ve gıdaların yüksek ısıda pişirildiği bir liste sizleri bekliyor. Sebze tüketiminde dikkat etmeniz gereken en önemli hususlardan bir tanesi dezenfekte işlemidir. Bol su ve hatta özel sular ile yıkandıktan sonra yenmeleri tavsiye ediliyor.
Yağlı kuruyemişlerden uzak durmanız gereken bir liste karşınıza çıkacaktır. Diyetin düzenli bir şekilde uygulanmasına rağmen sonuç elde edilememesi ve bağışıklık sisteminde herhangi bir değişiklik görülememesi durumunda diyet süresi uzatılabilir ve programa eklemeler yapılabilir.
Normal diyet listeleri ile benzerlik gösteren tarafı ise 3 ana ve 3 ara öğün şeklinde devam edilecek olmasıdır. Ara öğünlerde yoğurt ve meyve tüketimi ile vücudun daha diri tutulması hedefleniyor. Bu diyet programının asıl hedefi ise kilo verdirmek değildir. Bağışıklık sistemini toparlamak ve kişinin eskiye nazaran daha sağlıklı bir metabolizmaya sahip olmasını mümkün kılmaktır.
Nötropenik Diyette Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
- Yiyeceklere dokunmadan önce ve sonra ellerinizi yıkamak, ayrıca tüm yüzeyleri ve eşyaları yıkamalısınız.
- Tüm etleri iyice pişirmeniz önerilir. Bunun yanı sıra çiğ gıdalardan, özellikle et ve az pişmiş yumurtadan kaçınmanız gerekir.
- Salatalar yerine haşlanmış sebzeleri tüketmeniz gerekir.
- Taze meyve ve sebzeleri yemeden veya soymadan önce iyice yıkamanız önerilir.
- Pastörize edilmemiş süt ürünlerinden kaçınmak önemlidir.
- Filtrelenmemiş veya en az 1 dakika kaynatılmamışsa çeşme suyu tüketmemeniz önerilir.
Nötropenik Diyette Tüketilmesi Gereken Gıdalar Nelerdir?
Nötropenik diyet bazı besinleri serbest bırakırken bazılarını kısıtlar. Yenebilecek besinler aşağıda listelenmiştir:
- Peynir, yoğurt, dondurma ve ekşi krema gibi tüm pastörize süt ve süt ürünleri
- Tüm ekmekler, pişmiş makarnalar, cipsler, kızarmış ekmek, krep, tahıl, pişmiş tatlı patates, fasulye, mısır, bezelye, tam tahıllar ve patates kızartması gibi karbonhidrat kaynakları
- Tüm pişmiş veya dondurulmuş sebzeler
- Tüm konserve ve dondurulmuş meyve ve meyve suları ile muz, portakal ve greyfurt gibi iyice yıkanmış ve soyulmuş kalın kabuklu meyveler
- İyice pişirilmiş etler ve konserve etlerin yanı sıra sert olacak şekilde pişirilmiş veya haşlanmış yumurta ve pastörize yumurta ikameleri
- Tüm fıçı, şişelenmiş veya damıtılmış sular, ayrıca konserve veya şişelenmiş içecekler, konserve gazlı içecekler ve hazır veya demlenmiş çay ve kahve
Nötropenik Diyette Tüketilmemesi Gereken Gıdalar
Bu diyeti uygularken kaçınmanız gereken yiyecekler vardır. Nötropenik diyeti uygularken listenizden çıkarmanız gereken yiyecekler şunlardır:
- Pastörize edilmemiş tüm süt ürünleri ve küflü peynirler, yumuşak peynirler
- Çiğ kuruyemişli ekmek, pişmemiş makarna, çiğ yulaf ve çiğ tahıllar
- Yıkanmamış meyveler ve pastörize edilmemiş meyve suları, kuru meyveler
- Çiğ veya az pişmiş etler, şarküteri etleri, az pişmiş yumurta
- Soğuk demlenen çaylar, çiğ yumurtadan yapılan içecekler, taze elma şarabı ve ev yapımı limonata
Nötropenik Diyet Listesi
Kahvaltı
Tek kullanımlık paket peynir, paket reçel, paket tereyağı, haşlanmış yumurta ve ekmek. Ekmeğin streç içinde sunulması çok daha sağlıklı olacaktır ve zaten bu programı uzman kontrolü eşliğinde sürdürüyorsanız bu detay da dikkate alınacak ve uygulanacaktır.
- Ara Öğün
Paket süt (Tek kullanımlık)
- Öğle Yemeği
Sebze çorbası, sebze yemeği, pilav, makarna, 1 kâse yoğurt ya da ayran, tatlı. - Akşam Yemeği
Etli sebze yemeği, 1 kâse çorba, pilav-makarna, yoğurt ve tatlı.
- Yatmadan Önce
1 porsiyon meyve.
Nötropenik Diyet İlkeleri Nelerdir?
Kanser hastalarının büyük bir kısmına uygulanan bu diyet programında aslolan, zayıflamak değil, bağışıklık sistemini kısa sürede çok daha güçlü hale getirmektir.
Kemoterapi nedeniyle hastaların bağışıklık sistemi belirgin bir şekilde zayıflıyor ve bu zayıflamayı ortadan kaldırmak adına nötropenik diyet uygulamasına geçiliyor. Yapılan araştırmalar, diğer diyet programlarına nazaran bağışıklık sistemini çok daha fazla güçlendirdiğini ve hastayı kısa sürede hazır hale getirdiğini ortaya koyuyor.
Nötropenik Diyetin Etkinliği Nedir?
Kanser tedavisine yönelik olarak prosedürleri önceden belirlenmiş bazı yöntemler olsa da özellikle beslenme kısmındaki kaideler henüz netleştirilmiş durumda değildir. Günümüzde birçok doktor nötropenik diyet uygulamasını mecburi kılmaktadır ancak konu diyetin içeriğine geldiğinde kafalar karışmaktadır.
Bilindiği üzere gerek kanser gerekse de kanser tedavisi bağışıklık sistemini baskı altına almakta ve etkinliğini düşürmektedir. Etkinliğin düşmesiyle beraber de vücuda ağız yoluyla alınan besinlerden gelen mikroorganizmalar yüksek enfeksiyon riski doğurmaktadır. Kanser tedavisi gibi kritik bir dönemde ortaya çıkan enfeksiyonların sonuçları ölümcül olabileceği için de ağız yoluyla alınacak olan mikroorganizmaların özel bir diyet ile sıfırlanması ya da olabildiğince azaltılması amaçlanmaktadır. İşte bu özel diyetin adı da nötropenik diyettir.
Nötropenik diyetin oldukça etkili olduğu bilinmektedir. Daha önceden, diyetin bazı genel hatları kesinleşmeden önce, insanlar henüz uygulamazken mevcut olan yaşam istatistikleri ile günümüzdeki istatistikler oldukça farklıdır. Günümüzde yaşam süresi daha uzun; kurtulma oranı ise daha fazladır. Yine nötropenik diyetin oldukça etkili bir yöntem olduğunu söylemek mümkündür.
Nötropenik Diyette Güncel Yaklaşımlar
Nötropenik diyetin temelini hijyen ve yasaklar oluştursada günümüzde bazı güncel yaklaşımlar da bulunmaktadır. Güncel yaklaşımların temel amacı nötropenik diyeti uygularken hijyen kurallarını artırmak, yasakları ise azaltmaktır. Bazı besinlerin üzerinde yer alan mikropların ortadan kaldırılmasında görev yapan bağışıklık sisteminin kanser tedavisi süresince baskılanması, nötropenik diyeti mecburi hale getirmektedir. Güncel yaklaşımlar sayesinde de bu süreç daha konforlu olarak atlatılabilmektedir.
Hijyen kurallarına ve diğer bazı kriterlere azami özen gösterilmesi sayesinde yasaklar azalmaktadır. İşte bu kriterleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yiyeceklerin son kullanma tarihleri özenle kontrol edilmelidir.
- Yiyecekler doğru ısılarda saklanmalıdır.
- Hidrojenize ifadesi geçen hiçbir paketli ürünü tüketmeyin.
- Etler ile sebze ve meyveleri birbirinden ayrı bölmelerde saklayın.
- Güvenilir yerlerden alışveriş yapın.
- Yiyeceklerin rutubetlenmesini engelleyin.
- Besin tüketim zincirinizdeki her alanı (elektrik düğmesi, kapı kolu, buzdolabı yüzeyi, masa yüzeyi vb.) hijyenik hale getirin.
- Ellerinizi sürekli anti bakteriyel sabunlarla yıkayın. Yemek hazırlamadan önce ve sonra…
- Kumaş havlu kullanmayın, kağıt havlulara geçiş yapın.
- Bulaşıkları iyi yıkayın. Yiyecek artıklarından tamamen arındırın.
- Yemekleri ısıtıp – soğutup tekrar tüketmeyin. Ufak porsiyonlar hazırlayıp tek seferde tüketin.
- Mikrodalga kullanımını tamamen kesin.
- Dışarıda yemek yemeyin.
Kanser Tedavisi Sırasında Nötropenik Diyet Nasıl Uygulanmaktadır?
Kanser tedavisi dönemlerinde vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabilecek enfeksiyon ölümcül sonuçlar doğurabileceği için, enfeksiyonun ortaya çıkmamasına yönelik önlemler alınır. Bu önlemlerin başında da nötropenik diyet gelmektedir. Vücuda mikroorganizmaların yani enfeksiyon riski oluşturan canlıların girdiği yollardan en kolayı ağızdır. Yiyeceklerin üzerinde vücuda alınan bu mikroplar normal koşullar altında hemen yok edilse de, nötrofillerin eksik olmasından dolayı midede ve bağırsakta yaşama şansı bulabilirler. İşte bu şansın ortadan kaldırılması için de özel bir diyet sürecinin uygulanması gerekmektedir.
- Besinleri Doğru Şekilde Alın
Nötropenik diyetlerde ilk aşama doğru besinlerin alınmasıdır. Esasen, tüketilmemesi gereken besinler normal bir diyetle aynıdır. Paketli gıdaların alınmaması, yağ tüketimine dikkat edilmesi, sigara ve alkolün kesilmesi, asitli – gazlı içeceklerden uzak durulması, rafine şeker tüketiminin azaltılması gerekmektedir. Organik, paketlenmemiş ve mümkünse ilaçlar ile kirletilmemiş gıdalar alınmalıdır. Et ve süt ürünleri alırken de son kullanma tarihlerine, üretim yerlerine ve koşullarına dikkat edilmelidir. Alışverişin yapılacağı yerlerin güvenilir olması da oldukça önemlidir. - Besinleri Doğru Koşullarda Saklayın
Besinlerin alınması kadar saklanması da oldukça önemlidir. Bilindiği üzere bazı besin gruplarının birbirinden ayrılması gerekir. Bazı besinler dışarıda, bazıları dolapta bazıları da buzlukta saklanmalıdır. Ayrıca her besinin saklanabileceği ısı koşullarına azami özen gösterilmeli, besinler rutubetten uzak tutulmalıdır. Doğrudan güneş ışığı ya da mikroorganizma üremesine sebep olan koşullardan tamamen kaçınmak gerekmektedir. - Besinleri Doğru Şekilde Pişirmeye Hazırlayın
Besinlerin ve besin – yemek süreci ile temas eden her bölgenin hijyen koşullarına uygun hale getirilmesi mecburiyettir. Bir yer ne kadar temiz görünse de mikroskobik boyutta oldukça kirli olabilir. Bunu engellemek için yemek hazırlama ve besin tüketme sürecinde temas edilen her şey özel bazı sabunlarla hijyenik hale getirilmelidir. Dolap, masa, kapı kolları, tezgah vb. diğer yerler örnek olarak verilebilir. - Besinleri Doğru Şekilde Pişirin
Normalde nötrofil hücreleri tarafından öldürülmesi gereken mikroorganizmaların pişirme ile öldürülmesi mecburiyettir. Her mikroorganizmanın da belirli bir sıcaklık derecesinde ölmesi söz konusudur. Özellikle et ve süt ürünlerinde pişirme – pastörize sürecinin kusursuz olması mecburiyettir. Pişmemiş ya da az pişmiş her türlü besinden uzak durulması gerekmektedir.
Kanserden koruyan besinler hakkında bilgi almak için yazımızı ziyarete ediniz.
