Dehidrasyon Nedir?
Dehidrasyon, yani susuzluk vücutta yeteri kadar su ve sıvı olmaması demektir. Vücudun normal işlevlerini yerine getirmek için yeterli su ve diğer sıvılara ihtiyacı vardır. Aldığınızdan daha fazla sıvı kaybettiğinizde vücut işlevlerine yetecek sıvı kalmayabilir. Bu eksikliği gidermediğinizde sıvı kaybı meydana gelir.
Genellikle daha fazla sıvı içerek hafif ila orta dereceli dehidrasyonu iyileştirebilirsiniz. Ancak şiddetli dehidrasyon varsa acil tıbbi tedavi gerekir. Çünkü vücudun yaşamsal organlarını kötü etkileyen süreçler yaşanabilir ve ani sorunlar doğabilir. Vücutta yeterli sıvının olmaması elektrolit dengesini de bozabilir.
Sıcak havalarda yeterince su içmiyorsanız ya da şiddetli egzersiz yapıyorsanız, herhangi bir yaş grubunda dehidrasyon ortaya çıkabilir. Herkes susuz kalabilir ancak bu durum özellikle küçük çocuklar ve yaşlı yetişkinler için tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Küçük çocuklarda en yaygın dehidratasyon nedeni şiddetli ishal ve kusmadır. İshal ve kusma yoğun sıvı kaybetmek anlamına gelir ve hasta daha fazla sıvı almazsa susuz kalabilir.
Daha yaşlı yetişkinler doğal olarak vücutlarında daha az su taşır ve sıvı kaybı riskini artıran hastalıklara sahip olabilirler. Bazen kullandıkları ilaçlar bu riski artırır. Akciğerleri veya mesaneyi etkileyen enfeksiyonlar gibi hafif hastalıklar bile yaşlı yetişkinlerde susuz kalmaya neden olabilir. Sık sık su içmek ve herhangi bir nedenle su kaybettiğinizde bunu tekrarlamak önerilir. Ayrıca şiddetli dehidrasyon belirtileri yaşayan birine yardım etmek için en iyi yol onu hastaneye götürmek olur.
Dehidrasyon Belirtileri Nelerdir?
Susamak her zaman vücudun suya ihtiyacı olduğunu erkenden göstermez. Birçok yetişkin ve özellikle yaşlı yetişkinler vücutları susuz kalana kadar susamayabilir. Bu nedenle düzenli aralıklarla su içmek ve sıcak havalarda, herhangi bir nedenle sıvı kaybettiğinizde daha fazla su içmek en iyi önlemdir. Dehidrasyon belirtileri farklı yaş gruplarında farklı belirtilere neden olabilir.
Küçük çocuklarda ve bebeklerde dehidrasyon belirtileri şöyledir:
- Ağızda ve dilde kuruluk
- Ağlarken gözyaşı dökmemek
- 3 saat boyunca idrar yapmamak
- Gözlerin, yanakların ve bıngıldağın çökük görünmesi
- Halsizlik ve huysuzluk
Yetişkinlerde ve yaşlı yetişkinlerde dehidrasyon belirtileri şöyledir:
- Yoğun susuzluk hissi
- Daha seyrek idrar yapmak
- İdrarın koyu renkli olması
- Yorgun hissetmek
- Baş dönmesi
- Bilinç bulanıklığı ve karışıklığı
Dehidrasyon Nelere Yol Açar?
Dehidrasyon her yaştan insanın yaşayabileceği bir sorundur ve hafiften şiddetliye değişen etkilere sahiptir. Vücutta yeterince sıvı bulunmaması yaşamsal fonksiyonları tehdit edebilir. Bu durum özellikle çocuklar ve yaşlı yetişkinler için tehlikelidir. Dehidrasyonun yol açabileceği sağlık sorunları şöyledir:
- Sıcak çarpması: Bu durum her zaman güneşte kalınca oluşan baş ağrısını ifade etmez. Aynı zamanda vücudun diğer yerlerinde ağrılar, kramplar ve beyni etkileyen şiddetli belirtileri içerir. Bazı durumlarda sıcak çarpması acil müdahale gerektirebilir. Sıvı kaybı, sıcak çarpması belirtilerini tetikleyebilir.
- Böbrek sorunları: Uzun süreli ya da tekrar eden dehidrasyon, idrar yolu enfeksiyonları, böbrek yetmezliği ve böbrek taşı gibi hastalıklara yol açabilir. Vücutta yeterince su olmaması böbrekleri kötü etkiler.
- Hipovolemik şok: Bu en ciddi etkilerden biridir. Susuzluk nedeniyle kan hacmi düşer ve bu nedenle oksijen azalır. Nadir görülse de yaşandığında acil tıbbi yardım almak gerekir.
- Nöbetler: Vücutta sıvı eksikliği yaşandığında elektrolit dengesizlikleri başlayabilir. Potasyum, sodyum gibi elektrolitler hücrelerin sinyalleri birbirine iletmesi için gereklidir. Yeterli sıvı olmadığında bu iletim aksayabilir. Bunun sonucunda istemsiz kas kasılmaları ve hareketleri, bilinç kaybı gibi sorunlar yaşanabilir.
Dehidrasyonu Önlemek için Ne Kadar Sıvı Almalıyım?
Normal bir aktivite düzeyinde günlük en az 1,5 litre suyu aralıklarla içmek gerekir. Fakat bu ihtiyaç bazı etkenlere göre artabilir. Sıcak hava, kullanılan ilaçlar, fiziksel aktivitenin artması gibi nedenlerle daha fazla suya ihtiyaç duyabilirsiniz. Susuz kalmamak için sık aralıklarla su içmek iyi bir önlemdir. Daha fazla su içmenizi gerektirebilecek durumlar şöyledir:
- İshal ve kusma: Bunlardan birini yaşıyorsanız daha fazla su içmeniz gerekir, çünkü ishal ve kusma vücudun fazladan sıvı kaybetmesine neden olur. Bu anlarda su içmekte zorlanıyorsanız küçük yudumlarla içmeyi deneyebilirsiniz. Eğer çocuğunuz bunları yaşıyorsa susamasını beklemeden su veya dehidrasyon solüsyonu vermeniz önerilir.
- Fiziksel aktivite: Sizin için yorucu olan bir fiziksel aktivite fazladan su kaybetmenize neden olur. Bu nedenle fiziksel aktiviteye başlamadan su içmeye başlamanız önerilir. Aktivite sırasında da aralıklarla su içmeye devam edebilirsiniz.
- Çok sıcak veya çok soğuk hava: Hem çok soğuk hem sıcak hava su ihtiyacınızı artırır.
- Bazı hastalıklar: Özellikle yaşlı yetişkinler grip, bronşit, mesane enfeksiyonu gibi hafif sayılabilecek hastalıklar sırasında dehidrasyon yaşayabilir. Bu tip hastalıklar sırasında daha fazla su tüketmeleri gerekir.
Sık Sorulan Sorular
Dehidrasyon Ölüme Sebep Olur Mu?
Dehidrasyon ölüme sebebiyet verebilmektedir fakat bu dehidrasyonun yüzdesi önemlidir. Vücutta oluşan her dehidrasyon olayı ölüme sebebiyet vermemektedir. %5 ile %8 arasında meydana gelen bir dehidrasyon olayında kişide yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi yan etkiler oluşturur. %10 civarında meydana gelen bir dehidrasyon olayında kişi çok fazla susuzluk hissi hisseder ve yeterli suyu tüketmediği takdirde kişide hem fiziksel hem de zihinsel deformasyonlar oluşmaya başlar. Son olarak %15 ve üzerindeki değerlerde olan oranlarda ölüm meydana gelir.
Dehidrasyon Çeşitleri Nelerdir?
Dehidrasyon 3 çeşitte incelenmektedir. Bunlar hafif dehidrasyon, orta dehidrasyon ve şiddetli dehidrasyondur. Bu dereceleri dehidrasyonun yüzdelik değeri belirlemektedir. Hafif dehidrasyon %5 ile %8 arasında değişiklik gösteren dehidrasyonlara verilen isimdir. Orta dehidrasyon %10 ile %13 arasında değişen değerlerde kullanılan isimdir. Şiddetli dehidrasyon ise %15 ile % 25 arasında değişen değerlerde kullanılmaktadır.
Vücutta Su Kaybı Neden Olur?
Aşırı sıcak havalar su kaybına neden olan en önemli etmenlerden biridir. Yüksek oranda neme sahip havalar da vücuttan su kaybedilmesine zemin hazırlar. Bunlara ek olarak hızlı tempoda yürümek, koşmak, ağır antrenmanlar yapmakta vücutta su kaybına neden olan sebepler arasındadır. Aşırı terlemek vücuttan su kaybolmasına zemin hazırlarken yeterli miktarda su tüketmemekte vücudun su ihtiyacının karşılanmamasına ve su kaybetmesine sebep olur.
