Kan Şekeri Nedir?
Kan şekeri olarak bahsedilen şey kanda bulunan glikoz seviyesini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Besinlerle alınan kandaki şeker, yemek sonrasında insülin ismi verilen hormonlarla karaciğere alınır. Daha sonrasında ise hücreleri besleme görevini yerine getirir. Diyabet söz konusu olmadığında kan şekeri miktarı olması gereken düzeyde kalır ve sağlık için herhangi bir risk teşkil etmez.
Açlık Kan Şekeri Nedir?
Kandaki şeker seviyesinin aç karnına ölçülmesi işlemi sonucunda elde edilen değere açlık kan şekeri adı verilmektedir. Kan testi ile elde edilen bu değer insülin seviyesi ile doğrudan ilişkilidir. Sekiz saatlik bir açlığın ardından yapılan bu test sonucunda şeker seviyesinin 126 ve üzerinde çıkması diyabet riskini oluşturur. Ancak diyabet tanısını kesin olarak koyabilmek için tokluk kan şekeri değerine de bakılması gerekir.
Tokluk Kan Şekeri Nedir?
İsminden de anlaşılacağı üzere besin alımının ardından 2 saat içerisinde kan şekeri seviyesinin ölçülmesi işlemine tokluk kan şekeri adı verilmektedir. Ölçüm sonucunda değerlerin 140 seviyesinde olması normal olarak kabul edilir. Daha yüksek çıkması ise diyabet için önemli bir tanı kriterini oluşturur. Açlık kan şekeri ile birlikte değerlendirilmesi diyabet tanısının konulabilmesi için daha sağlıklıdır.
Kan Şekeri Nasıl Ölçülür?
Kan şekeri ölçümü hem hastanede hem de evde yapılabilen bir işlemdir. Ev ortamında yapılacak olan ölçüm işlemleri için küçük bir cihaza sahip olmak gerekmektedir. Bu cihaz ile parmak ucundan alınan bir miktar kan, şeker seviyesini ölçmek için yeterlidir. Bir çok cihazla bulunan kaydetme özelliği sayesinde hastalar kan şekeri seviyelerini düzenli olarak takip etme fırsatı bulurlar. Ancak ilk kez kan şekeri seviyesi ölçülecekse bu işlem hastanelerde gerçekleştirilmelidir. Burada uygulanan işlem basit bir kan testidir. Hastadan alınan kan örneği incelenmek üzere laboratuvara gönderilir. Laboratuvardan gelen sonuçlar doktor tarafından değerlendirilir ve kan şekeri seviyesi hakkında hasta bilgilendirilir. Eğer hastaya diyabet tanısı konulmuşsa buna uygun olarak tedavi yöntemlerine başlanır.
Kan Şekeri Neden Düşer ve Yükselir?
Kan şekeri seviyesinde bazen değişiklikler meydana gelebilir. Örneğin şeker değerleri bazı durumlarda düşerken bazı durumlarda da yükselebilir. Örneğin kan şekerinin düşmesi:
- Fazla alkol kullanımı
- Çok fazla egzersiz yapma
- Kadınlarda adet kanaması
- Düzensiz beslenme ve öğün atlama
- İlaçları bilinçsiz kullanma
- Gereğinden fazla insülin kullanma
- Sindirim güçlüğü ve mide boşalması
- Düşük karbonhidrat tüketimi
gibi sebeplerle ilişkiliyken kan şekeri yükselmesine de aşağıdaki durumlar sebep olabilir;
- İnsülinin kullanılmaması
- Hareketsizlik ve egzersiz eksikliği
- Beslenme düzensizliği ve diyete uygun davranılmaması
- Hastalığın evresinin ilerlemesi
- Stres, üzüntü ya da depresyon gibi psikolojik sorunlar
- Başka önemli bir rahatsızlığın varlığı
- Önerilen perhize uygun davranılmaması
- İlaçların zamanında kullanılmaması
Düşük Kan Şekeri Belirtileri
Kan şekeri düşüklüğünün birden fazla belirtisi olabilir. Hatta bu belirtilerin birçoğuna gün içerisinde sıklıkla rastlanmaktadır. Günlük yaşam aktivitelerini aksatabilecek boyutlara gelebilen bu belirtiler aşağıdaki gibi listelenmiştir;
- Bulanık görme ve hızlı kalp atışı düşük kan şekeri seviyesinin en önemli belirtisidir. Ayrıca;
- Hızlı nefes alıp verme
- Ani ruh hali değişimi ile birlikte ortaya çıkan ani öfkelenme
- Sürekli yorgun ve halsiz hissetme
- Sebepsiz ağlamaya eşlik eden gereksiz korku
- Konsantrasyon bozukluğu ve dikkat eksikliği
- Açlık, titreme, baş dönmesi, soğuk terleme ve yoğun baş ağrısı
- Dışarıdan fark edilebilecek derecede soluk beniz
- Ciltte karıncalanma hissi, bacak titremesi ve konuşma güçlüğü
- Bilinç kaybı, baygınlık hissi ve karın ağrısı
Yüksek Kan Şekeri Belirtileri
Tıpkı düşük kan şekerinde olduğu gibi yüksek kan şekeri durumunda da bazı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilerin tanımını yapmak oldukça basittir. Hatta şeker hastaları bu belirtileri oldukça yakından tanır ve gerekli önlemleri anında alırlar. Yüksek kan şekerinin en yaygın belirtileri aşağıdaki listede sıralanmıştır.
- Aşırı susama ve buna bağlı aşırı su tüketimi
- Sık sık idrara çıkma ihtiyacı
- Nefes almada zorluk çekme
- Baş ağrısı ve algıda bozulma
- Yoğun uyku ve yorgunluk hali
- Görmede meydana gelen bulanıklıklar
- Yaralarda geç iyileşme
- Yüz kızarması
- Mide bulantısı
- Acıkma ve sürekli yeme isteği duyma
- İdrarda aseton bulunması
- Tekrarlayan vajinal ve cilt enfeksiyonları
- Ciltte kuruma ve kaşıntı hissi
- Kilo kaybı
Kan Şekeri Düşenlerin Yapması Gerekenler
Kan şekerinin düşmesi sık rastlanan bir durumdur. Eğer bu oran belirtilen seviyelerin oldukça altına düşerse tehlikeli durumlar ortaya çıkabilir. Bu yüzden hastalar kan şekeri seviyelerinin düştüğünü hissederlerse anında duruma müdahale etmelidir. Bilincin kapandığı durumlarda ise hasta mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir.Bunun yanı sıra kan şekeri düştüğünde şu yöntemler uygulanabilir:
- Kan şekerinin düştüğünü hisseden hasta bir yere oturup dinlenmelidir.
- Bir parça şeker yemeli ya da şekerli su tüketmeyi tercih etmelidir.
- Yapılan kan testi sonucunda değerler hala düşükse bir miktar daha şekerli beslenilmelidir.
- Kan şekeri bir türlü yükselmiyorsa bir uzmana danışılmalıdır.
- Bilinci kapalı hastalarda mutlaka sağlık kuruluşlarından yardım alınmalıdır.
Kan Şekeri Yükselenlerin Yapması Gerekenler
Kan şekeri ölçümleri sonucunda şeker seviyesinin normalin üstünde çıkması hiperglisemi anlamına gelmektedir. Bu durumda kan şekeri seviyesini düşürmek amacıyla birtakım önlemler alınmalı, bu önlemler yetersiz kalırsa mutlaka bir sağlık kuruluşundan yardım istenmelidir. Kan şekerinin ani yükselmesi durumunda hastaların yapabileceği basit ama etkili yöntemler şu şekildedir:
- Şekerin ani yükselmesi durumunda bol miktarda su içilmelidir.
- Şeker yükselmesini önlemek amacıyla günlük olarak egzersiz programları uygulanmalıdır.
- Ana ve ara öğünlerde kompleks karbonhidratların tüketimine önem verilmelidir.
- Stresten uzak durulmalı ve daha sakin bir hayat tercih edilmelidir.
- Hasta eğer fazla kilolarından şikayetçi ise kilo vermelidir.
Obezite sorunuyla baş eden hastaların mutlaka bir diyetisyenle çalışması önerilmektedir.
