Demir Eksikliği Nedir?
Demir eksikliği vücudunuzda yeterince demir minerali olmadığında ortaya çıkar. Vücudun hemoglobin üretmek için demire ihtiyacı vardır. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir proteindir ve dokulara oksijen taşınmasını sağlar. Dolayısıyla demir eksikliği bir tür anemidir (kansızlık).
Vücudunuzda yeterli hemoglobin yoksa dokular ve kaslar iyi şekilde çalışmak için yeterli oksijen alamaz. Bu, anemi (kansızlık) denen bir duruma yol açar. Birçok farklı anemi türü olsa da, demir eksikliği anemisi dünya çapında en yaygın olanıdır. Genellikle nefes darlığı ve yorgunluk gibi belirtilere neden olur.
Demir eksikliği anemisini gidermenin yolu genellikle demir takviyesi kullanmaktır. Bazen demir eksikliği tedavisinde ek testler ve tedaviler de uygulanabilir. Özellikle iç kanama gibi acil durumlar olduğunda kısa sürede doktor müdahalesi gerekir.
Demir Eksikliği Neden Olur?
Yeterince demir tüketmediğinizde ya da çok fazla demir kaybettiğinizde vücudunuz yeterince hemoglobin üretemez ve sonunda demir eksikliği anemisi meydana gelir. Demir eksikliği anemisinin nedenleri arasında şunlar bulunur:
- Kan kaybı: Kırmızı kan hücreleri demir içerir. Dolayısıyla kan kaybettiğinizde demir de kaybetmiş olursunuz. Adet döneminde kadınlar bir miktar demir kaybeder. Bu nedenle demir eksikliği kadınlar arasında daha yaygındır.
- Yavaş ve kronik kan kaybı: Peptik ülser, mide fıtığı, kolon polipi ve kolorektal kanser gibi hastalıklar yavaş kan kaybına neden olabilir ve demir kaybetmeye yol açar.
- Demir içeren besinler tüketmemek: Düzenli olarak yediğiniz gıdalardan yeterince demir almıyorsanız demir eksikliği yaşamanız mümkündür. Yeşil yapraklı sebzeler, yumurta ve et gibi besinler demir içerir.
- Demiri emememek: Eğer bağırsağınız besinlerdeki demiri ememiyorsa demir içeren besinler tüketseniz de eksiklik oluşur. Çölyak hastalığı, ince bağırsağın bir kısmının çıkarılması gibi tıbbi durumlar buna neden olabilir.
- Gebelik: Çoğu kadın gebelikte demir eksikliği yaşar çünkü demir depoları hem bebeğe hem anneye hizmet eder. Bu nedenle gebelikte demir takviyesi kullanmak önemlidir.
Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
- Aşırı yorgun ve halsiz hissetmek
- Güçsüzlük
- Göğüs ağrısı, kalbin hızlı atması ya da nefes darlığı
- Baş ağrısı ya da baş dönmesi
- Ellerin ve ayakların soğuk olması
- Dilde iltihap veya acı
- Tırnakların kırılgan olması
- Buz, toprak veya nişasta gibi besleyici olmayan şeyleri yeme isteği
- Özellikle çocuklarda iştahsızlık
Bu belirtilerin hepsi birden göstermeseniz de demir eksikliği yaşıyor olabilirsiniz. Birkaçını yaşıyorsanız veya risk grubundaysanız doktora görünmeniz gerekir. Çünkü demir eksikliği tıbbi tedavi olmadan iyileştirilemez. Ayrıca demir takviyesi kullanmadan önce de doktora danışmak gerekir.
Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?
Demir eksikliğinin belirtileri ilk baş dönemlerde hafif olabilir ve siz onları fark etmeden hayatınıza devam edebilirsiniz. Çoğu insan rutin kan testi yaptırana dek hafif anemi ile ilgili bir problemleri varsa farkında bile değillerdir.
Normal seviye ve şiddetli seviyedeki demir eksikliği anemisinin belirtileri şunlardır:
- Genel yorgunluk
- Zayıflık
- Soluk cilt
- Nefes darlığı
- Baş dönmesi
- Kir, buz ya da toprak kil gibi besin olmayan maddeleri yemek için garip istekler
- Bacaklarda karıncalanma veya emekleme hissi
- Dil şişmesi veya ağrı
- Soğuk eller ve ayaklar
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı
- Kırılgan tırnaklar
- Baş ağrısı
Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?
Demir eksikliği ciddi bir problemdir ve teşhis konulduysa tıbbi tedavi gerekir. Eğer demir eksikliğine neden olan bir hastalık veya tıbbi durum yaşıyorsanız öncelikle bunu tedavi etmek gerekir. Eğer diğer sebeplerle eksiklik yaşıyorsanız durumun şiddetine göre tedaviler uygulanır. Eğer tetkiklerle teşhis edilmiş bir demir eksikliğiniz varsa bunu besinlerle kısa sürede gidermek mümkün değildir.
Çünkü:
- Vücudunuzdaki demir rezervlerini doldurmak demir takviyeleriyle bile 1-2 ay sürer.
- Sadece yiyecekler, boşalmış demir rezervlerini doldurmaya yetmez. Rezervlerinizi takviyelerle yenileyip ardından dengeli beslenerek bu rezervleri korumanız gerekir.
Demir Eksikliğini Önlemenin Yolları
Demir mineralinin eksikliğini önlemek için bazı beslenme değişiklikleri yapabilirsiniz. Eğer altta yatan başka bir tıbbi durum yoksa besinlerden dengeli olarak demir almak eksiklik yaşamanızı önleyebilir. Fakat eksiklik meydana geldikten sonra doktora görünmek gerekir. Demir açısından zengin besinler şöyle sıralanabilir:
- Kırmızı et ve beyaz et
- Yumurta
- Bakliyatların tümü (fasulye, nohut vs.)
- Bezelye
- Kuru üzüm ve kuru kayısı
- Yeşil yapraklı sebzeler
Vücudunuzun demiri daha iyi emmesi için C vitamini içeren yiyecekleri de daha sık tüketebilirsiniz. Biber, mandalina, limon, portakal, greyfurt, kivi, brokoli, kavun gibi yiyecekler C vitamini açısından zengindir.
Demir Eksikliği İçin Ne Yemeli?
Demir eksikliği tedavisi için besinler yeterli olmaz. Boşalmış rezervlerin dolması için genellikle 1-2 ay takviye kullanmak gerekir. Bunlarla birlikte besinlerden de demir almaya devam edersiniz ve demir rezervleriniz dolduğunda – eğer altta yatan bir hastalık yoksa – sadece besinlerden demir almaya devam edersiniz.
Yiyecekler sadece demir mineralinin eksikliğini önlemeye yardımcı olabilir. Eğer vücudunuzdan demir kaybetmenize ya da demiri emmemeye neden olan bir durum yoksa dengeli beslenerek bu sorunu önleyebilirsiniz. Önlemek için aşağıdaki besinleri daha sık tüketebilirsiniz:
- Karaciğer (Hamilelik döneminde kaçınmak gerekir.)
- Kırmızı et ve beyaz et
- Fasulye, barbunya, nohut gibi baklagiller
- Bezelye
- Fındık
- Kuru meyveler (kuru kayısı, kuru üzüm gibi)
- Soya fasulyesi unu
- Deniz ürünleri
Kandaki Demiri Hangi Yiyecekler Yükseltir?
Demir eksikliği durumunda kandaki demir miktarı azalır ve bir vakit sonra belirli semptomlar görülmeye başlar. Bu tarz durumlarda kandaki demiri yükselten yiyecekler ile ilgili bilgi sahibi olarak tüketmek gerekebilir.
Hem ve hem olmayan demir açısından zengin gıdalar şunları içerir:
- Karaciğer
- Yağsız kırmızı et
- Tavuk
- İstiridye dahil deniz ürünleri
- Mercimek ve fasulye
- Soya peyniri
- Güçlendirilmiş kahvaltılık gevrekler
- İncir, kuru erik ve kayısı gibi kuru meyveler
- Fındık
- Tohumlar
- Yumurtalar
- Soya
- Şeker kamışı
Koyu yeşil yapraklı sebzeler, aşağıdakiler de dahil olmak üzere mükemmel bir demir kaynağıdır:
- Ispanak
- Lahana
- Deniz yosunu
- Su teresi
- Brokoli
- Kuşkonmaz
- Maydanoz
Demir Eksikliği Kilo Aldırır Mı?
Demir mineralinin düşüklüğü ilerlediğinde bazı hastaların tiroid bezi gerektiği gibi çalışmaz ve buna bağlı olarak kilo alınabilir. Demir minerali tiroit bezinin sağlıklı şekilde işlemesi için gereklidir. Bu mineralin eksikliği olan insanlarda tiroid bezi yetersiz çalışabilir. Vücutta düşük tiroid hormonu olması nedeniyle enerji seviyeleri de düşer. Bu durumda genellikle ani kilo artışı gerçekleşir.
Demir minerali hem kırmızı kan hücrelerinin hem de tiroid uyarıcı hormonun üretiminde görev alır. Bu nedenle düşük tiroid hormonu seviyelerine yol açabilir. Aslında bunun tam tersi de mümkündür. Yani düşük tiroid seviyeleri nedeniyle demir seviyelerinde düşüklük ortaya çıkabilir. Yani tiroid hormonu ile vücuttaki demir minerali arasında karşılıklı bir ilişki vardır. Sonuçta düşük tiroid hormonları aniden kilo almaya neden olabilir.
Demir Eksikliği Hakkında Sık Sorulan Sorular
Demir Eksikliğinde Hangi Vitamin Kullanılır?
Doktorlar, demir eksikliği anemisi olan kişiler için demir açısından zengin bir diyet önermektedir. B12 Vitamini, Folik asit içeriği yüksek gıdalar ve özellikle c vitamini demir eksikliği için kullanılmaktadır. Demir içeren yiyecekleri yediğinizde, C vitamini açısından zengin yiyecekleri bol miktarda ekleyin. C vitamini, mevcut demirin daha fazlasını emmeye yardımcı olacaktır.
Demir Eksikliği Gözleri Etkiler Mi?
Gözlerinizin altındaki koyu halkalar yaygındır ve çoğunlukla uykusuzluktan kaynaklanır, ancak bazı durumlarda başka sağlık sorunlarına işaret edebilirler. Demir eksikliği, vücuttaki kanın göz dokularına yeterli miktarda oksijen taşımasını engelleyebilmektedir. Bu gibi durumlarda bu koyu halkalara demir eksikliği sebep olabilir. Bu tarz bir durumda demir eksikliği göz sağlığını doğrudan etkilemiş olur.
Demir Eksikliği Adet Olmayı Engeller Mi?
Demir eksikliği anemisi olarak da bilinen demir eksikliği ve adet kanaması iki yönlü bir bağlantıya sahiptir. Ağır adet dönemi geçiren kadınların demir eksikliği ile karşılaşma riskinin daha yüksek olduğu söylenmektedir. Aynı zamanda demir eksikliği olan kadınların adet zamanı komplikasyonlara sahip olduğu söylenmektedir. Kadınlar adet dönemlerinde kan kaybettikleri için vücutlarındaki demir içeriğini de kullanmaları olasıdır. Bu, kadınlarda demir eksikliği veya demir eksikliği anemisi riskini artırabilir.
Erkeklerde Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?
Erkeklerde demir eksikliği nadirdir ve beş yaşın altındaki erkek çocukları veya 65 yaşından büyük erkekleri etkileme eğilimindedir. Erkeklerde demir eksikliğinin ana nedenlerinin fiziksel büyüme, kas oluşumu veya artan kan hacmi, sınırlı beslenme veya hastalık nedeniyle artan gereksinimler olarak ortaya çıkmaktadır.
